در مقاله پیش رو با عنوان «چرا هنر قلمکاری نزد ایرانیان محبوب است» قصد داریم به ریشه‌یابی این هنر در میان ایرانیان بپردازیم. در ابتدا برای درک بهتر موضوع، هنر اصیل قلمکاری را بررسی می‌کنیم و سپس با ارائه دلایلی، چرایی اهمیت این هنر نزد ایرانی‌ها را مورد تحلیل قرار می‌دهیم. اگر این مقاله را برای خواندن انتخاب کرده‌اید یعنی به آثار قلمکاری علاقه دارید یا می‌خواهید برای تهیه یک پارچه قلمکاری شده اقدام کنید. در هر دو صورت توصیه می‌کنیم که خواندن این مطلب را از دست ندهید.
سرزمین ایران با تاریخی چند هزار ساله، یکی از بزرگ‌ترین کشورهایی است که همواره نقش مهمی در تولید صنایع‌دستی داشته است. آثار هنری این مرز و بوم به دلیل معنا و اصالتی که دارد نزد مردم دنیا بسیار معروف است. قلمکاری به عنوان یک هنر قدیمی در تار و پود فرهنگ ایرانی ریشه کرده و امروزه نیز در سطح جهانی خودنمایی می‌کند. این هنر با فراز و فرودهای زیادی همراه بوده اما همچنان شکوه و اصالت خود را حفظ کرده است. اگر می‌خواهید با علت‌های محبوبیت این هنر در سرزمین رنگ‌ها و نقش‌های گوناگون آشنا شوید، این مقاله می‌تواند به خوبی شما را در این زمینه راهنمایی کند.
قلمکاری به چه هنری گفته می‌شود؟
نام دیگر قلمکاری، چیت‌گری است. به زبانی ساده وقتی هنرمند روی پارچه نقاشی می‌کند، یعنی در حال انجام قلمکاری است. هنرمندان در گذشته، بیشتر با کمک قلمو روی پارچه نقاشی می‌کشیدند. اما امروزه اکثر کسانی که به فعالیت در این هنر مشغول هستند با کمک قالب‌های چوبی یا مهر اقدام به چاپ طرح روی پارچه می‌کنند. این شیوه باعث بالا رفتن سرعت کار شده و هنرمند می‌تواند در زمان کمتری تعداد طرح‌های بیشتری را روی پارچه چاپ کند. استادکار از پارچه‌هایی با جنس کتان، پنبه، ابریشم، چلوار و همچنین کرباس برای قلمکاری استفاده می‌کند. برای دیدن انواع پارچه های قلمکاری در طرح های مختلف به صفحه فروشگاه صنایع دستی آرمان بروید.
دلایل اهمیت هنر قلمکاری نزد ایرانیان: برخورداری از تاریخچه غنی
مردم ایران به آثار هنری قدیمی علاقه زیادی دارند چون آن‌ها را به یاد گذشته‌ها می‌اندازد. هنر چیت‌گری این قدرت را دارد که هویت حقیقی ایران و ایرانی‌ها را به همگان معرفی کند و آن چیزی که در بطن هر دوره‌ای گذشته را به تصویر بکشد. به همین دلیل مردم با این اثر هنری به خوبی ارتباط برقرار می‌کنند.
هنر کهن قلمکاری از سابقه تاریخی خوبی برخوردار است. در منابع تاریخی پیدایش این هنر را به دوره غزنویان نسبت می‌دهند. قلمکاری در دوران صفویان به دلیل علاقه زیادی که شاه عباس و درباریان به هنر داشته‌اند به اوج خود رسید. قلمکاری در دوره صفویه بیشتر در اصفهان رواج داشته و تا به امروز نیز این شهر یکی از مراکز مهم و اصلی قلمکاری به شمار می‌رود. در حال حاضر هم این هنر در اصفهان از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
بین ترمه و پارچه قلمکار چه تفاوت هایی است را در این مقاله از فروشگاه آنلاین صنایع دستی آرامان بخوانید.
خلق معنا با نقاشی روی پارچه
قلمکاری هنری است که هنرمند می‌تواند با کمک آن به خلق معنا بپردازد. معناسازی با نقاشی روی پارچه به خصوص در عهد صفوی بسیار رایج بود. مثلا در مراسم معنوی ایام محرم، هنرمند نگاره‌هایی چون گل‌ها، گیاهان، اشعار ویژه حماسی و مضمون‌های مذهبی را روی پارچه نقاشی می‌کرد. این ویژگی خاص قلمکاری است که از هیچ، ارزش و معنا می‌آفریند.
به همین دلیل هنر قلمکاری در طول تاریخ، نقش مهمی در انتقال مفاهیم داشته است. امروزه نیز هر منطقه‌ای برای بیان مفاهیم مختلف، به سراغ قلمکاری می‌رود. در هر دوره‌ای نقوشی که در پارچه‌های قلمکار به کار می‌روند بسته به اینکه چه سبک‌های خاصی برای نقاشی رایج است، تغییر می‌کنند. هنرمند برای خلق معنا روی پارچه از این نقوش استفاده می‌کند:
- مهمترین نقوشی که در پارچه طراحی می‌شوند، آثار تاریخی معروف ایرانی است. هنرمند با این کار می‌خواهد این آثار را در ذهن مردم حک کند و یاد گذشتگان را زنده نگه دارد.
- یکی از معروف‌ترین طرح‌هایی که روی پارچه قلمکاری می‌کنند طرح عشاق معروف ایرانی مانند لیلی و مجنون است. گاهی اوقات این تصاویر به صورت داستانی روی پارچه نقاشی می‌شوند.
- از جمله دیگر نقوشی که روی پارچه چاپ می‌شوند مربوط به داستان‌های قدیمی ادبیات فارسی است. سطح پارچه می‌تواند بسیار بزرگ باشد. این مهم دست هنرمند را برای داستان‌سرایی به وسیله نقاشی روی پارچه باز می‌گذارد.
کاربرد پارچه های قلمکار چیست را در این مقاله از فروشگاه آنلاین صنایع دستی آرامان بخوانید.
کشف ردپای طبیعت در قلمکاری ایرانی
البته باید نکته‌ای را یادآور شویم. بیشترین نقشی که روی پارچه توسط هنرمند زده می‌شود طبیعت است. نقش طبیعت فقط روی پارچه ثبت نمی‌شود. ایرانی‌ها این نقوش را روی فرش، ترمه، پته، تابلوهای نقاشی و سایر صنایع دستی طراحی می‌کنند. علت این است که ایرانی‌ها همیشه به طبیعت، آبادانی و سرسبزی علاقه داشته‌اند، اما معمولا در بخش‌های زیادی از کشور، طبیعت با خشکی همراه بوده است. به همین دلیل هنرمندان با طراحی آن طبیعت آرمانی خود روی آثار هنری به نوعی از کائنات تمنای سرسبزی و خرمی می‌کنند.
نقش طبیعت در پارچه‌های قلمکاری شده زیاد دیده می‌شود. هر فرد ایرانی با خرید پارچه قلمکاری شده با نقش گل و گیاه، آشکارا به سمت آن خرمی آرمانی خود می‌رود و طبیعت را به خانه می‌آورد. همچنین با نگاه کردن به آن اثر هنری احساس آرامش می‌کند. این موضوع یکی از دلایل مهم گرایش مردم به هنر اصیل قلمکاری را نشان می‌دهد.
کاربردی بودن پارچه‌های قلمکار
یکی از دلایل اهمیت هنر قلمکاری نزد مردم کاربردی بودن تولیدات این هنر است. در گذشته‌های دور از پارچه‌های نقاشی شده به عنوان لباس استفاده می‌کردند. این مهم به خصوص در عصر صفوی زیاد دیده شده است. با اینکه امروزه افراد بسیار کمی از پارچه‌های قلمکاری شده برای دوخت لباس استفاده می‌کنند، اما این پارچه‌ها، کاربردهای دیگری هم دارند. از جمله مهمترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- مردم از این پارچه‌ها به عنوان پرده استفاده می‌کنند. این کار زیبایی خاصی به دکوراسیون داخلی منزل می‌دهد.
- تقریبا در هر خانه‌ای می‌توانید یک رومیزی قلمکاری شده را پیدا کنید. قرار دادن آن‌ها روی میز ناهارخوری بسیار رایج است.
- همان‌طور که گفتیم درصد کمی از مردم از این پارچه‌ها برای دوخت لباس استفاده می‌کنند. اما باید بدانید که برندهایی به صورت ویژه مشغول تولید چارقد، دستمال، لباس‌های محلی، پیراهن‌های زنانه و کیف با این پارچه‌ها هستند.
- زیباترین سجاده‌های نماز با کمک پارچه‌های قلمکاری تهیه می‌شوند. قلمکارساز روی پارچه مورد نظر، نقوش مذهبی و معنوی را با ضربه زدن روی قالب چوبی چاپ می‌کند و شگفتی می‌آفریند.
- این روزها استفاده از کفش‌های پارچه‌ای رواج پیدا کرده است. قلمکارساز برای این مهم از پارچه‌های ضخیم‌تری استفاده می‌کند تا کفش ماندگاری بالاتری داشته باشد. هنرمند معمولا روی پارچه‌هایی که قرار است در تولید کفش مورد استفاده قرار بگیرند طرح‌های طبیعی مانند گل و گیاه را قرار می‌دهد.
- برخی از طرح‌ها بسیار خاص هستند. از این رو هنرمند به جای چاپ روی پارچه آن را با قلم نقاشی می‌کند. این فرآیند زمان زیادی می‌برد اما ارزش کار را دو چندان می‌کند. به همین دلیل برخی از افراد چنین طرح‌هایی را در قاب قرار می‌دهند و به دیوار خانه خود آویزان می‌کنند تا نمایانگر هنر و زحمت استاد قلمکارساز باشد.
با مراحل و نحوه تولید پارچه قلمکاری در این مقاله از فروشگاه آنلاین صنایع دستی آرامان آشنا شوید.
قلمکاری هنری سخت و بااصالت است
به طور کلی ساخت یک هنر دستی کار دشواری است. همین که روند تولید آن همگی با دست است نشان می‌دهد که هنرمند باید برای خلق یک شگفتی مراحل زیادی را طی کند. هنر نقاشی روی پارچه یا همان هنر قلمکاری نیز از این ویژگی برخوردار است. به طور کلی یکی از دلایل مهمی که ایرانیان به این هنر علاقه دارند به دلیل سختی کار است. هر چقدر روند ساخت یک پارچه قلمکاری شده بیشتر طول بکشد، نشان دهنده بااصالت و معنادار بودن آن نزد ایرانیان است. قلمکارساز برای چاپ یک طرح ساده روی پارچه باید مراحل زیر را طی کند:
- هنرمند در ابتدا طرح مورد نظر خود را روی کاغذ پوستی نقاشی می‌کند و بعد نقش نهایی را به قالب چوبی انتقال می‌دهد. در این مرحله، اطراف طرح مورد نظر را با تراشیدن برجسته می‌کند تا طرح به خوبی روی پارچه نقش ببندد.
- قلمکارساز پارچه مورد نظر را آماده می‌کند. بسته به اینکه اثر نهایی تولید شده چه کاربردی خواهد داشت، جنس و ابعاد پارچه متفاوت خواهد بود. هنرمند در این مرحله باید آهار پارچه را بگیرد تا طرح به خوبی روی آن بنشیند.
- هنرمند رنگ‌ها و مواد اولیه را کنار هم قرار می‌دهد. برای اینکه کار نهایی از کیفیت بالایی برخوردار باشد، استادکار از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کند.
- بعد از تثبیت رنگ و خارج کردن رنگ‌های اضافه به وسیله شستن، پارچه را در مقابل نور آفتاب خشک می‌کنند.
همه این مراحل چند روز زمان می‌برد. البته اگر کار بزرگ باشد این زمان بیشتر خواهد شد. این هنر تماما هنر دست است. به همین دلیل ایرانی‌ها از قرار دادن یک اثر قلمکاری شده در منزل خود به وجد می‌آیند.
زحمت زیاد قلمکاری و قیمت مناسب آن
از جمله مهمترین دلیلی که باعث شده این هنر مورد توجه ایرانی‌ها قرار بگیرد، قیمت مناسب آن است. معمولا یک پارچه قلمکاری شده به ندرت به رقم‌های میلیونی می‌رسد مگر اینکه کار بسیار بزرگ بوده و قلمکار طرح‌های بسیار ریزی را روی آن چاپ کرده باشد.
این دو ویژگی یعنی زحمت زیاد و قیمت مناسب موجب شده که یک اثر قلمکاری در خانه هر ایرانی وجود داشته باشد و این نشان می‌دهد که هنر چیت‌گری از بازار کار خوبی برخوردار است. ارزان و در دسترس بودن مزیت دیگری هم دارد. باعث شده که هنر قلمکاری در طول تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین همچنان زنده بماند، اصالت خود را حفظ کند و هویت ایرانی‌ها را به گوش جهانیان برساند.
پیشنهادات آرامان برای محصولات قلمکاری
پارچه قلمکار اعلا گلیمی
استفاده از طرح گلیم ایرانی در پارچه‌های قلمکاری نشان دهنده سازگاری قلمکاری با سایر هنرهای دستی است. اگر به دنبال یک تابلو با طرح خاص می‌گردید، پارچه قلمکار اعلا گلیمی از برند آرامان انتخاب مناسبی برای شما خواهد بود. هنرمند از طرح گلیم برای نقاشی روی این پارچه استفاده کرده است. این چنین خلاقیتی باعث شده که بین هنر گلیم بافی و قلمکاری پیوند برقرار شود. قرار دادن این اثر نفیس روی دیوار خانه‌تان می‌تواند همه را شگفت‌زده کند.
پارچه قلمکار اعلا گلیمی
زنبیل کوچک قلمکار
استفاده از پارچه به جای پلاستیک یکی از راه‌های مهم کمک به حفظ طبیعت است. هنر قلمکاری در این زمینه نیز دستی دارد. زنبیل کوچ قلمکار از برند آرامان یک وسیله کاربردی محسوب می‌شود. در یک طرف این زنبیل بته جقه و در طرف دیگر آن گل و گیاه طراحی شده است که می‌تواند تجربه یک خرید شیرین را برای شما رقم بزند.
زنبیل کوچک قلمکار
پارچه قلمکار اعلا ترنج
قرار دادن یک رومیزی قلمکاری شده می‌تواند جلوه خاصی به دکوراسیون داخلی خانه شما بدهد. پارچه قلمکار اعلا ترنج از برند آرامان با طرح و نقشی خیره‌کننده طبیعت را به خانه شما می‌آورد. نقاشی این کار برگرفته از باغ ایرانی است. استادکار با قرار دادن درخت‌هایی دور تا دور کار، بته جقه در زمینه و طرح ترنج در وسط پارچه، طبیعت آرمانی ایرانی را به بیننده نشان می‌دهد. هنرمند با استفاده از رنگ‌های گرم جلوه خاصی به این پارچه داده است. پارچه قلمکار اعلا ترنج را روی میزتان قرار دهید تا فضای خانه شما را گرم و صمیمی‌تر کند.
پارچه قلمکار اعلا ترنج (135*200 cm)
نکات مهم درباره هنر قلمکاری
بی‌علت نیست که ایران را مهد هنر و هنرمندی می‌دانند. در هر گوشه و کناری از این سرزمین رنگ و نقشی از هنر خودنمایی می‌کند. مردم هنر دوست نیز با حمایت‌های مادی و معنوی خود در طول تاریخ به حفظ آثار هنری مختلف کمک کرده‌اند. قلمکاری، کاربردی‌ترین و غنی‌ترین هنر ایرانی محسوب می‌شود. صفر تا صد این هنر معنادار است و می‌خواهد مفاهیم مختلف را بیان کند. همین موضوع باعث شده که قلمکاری از دیدگاه ایرانی‌ها، هنری غنی، دلنشین و مردمی محسوب شود. در ادامه به صورت خلاصه‌وار اهمیت هنر قلمکاری در بین ایرانی‌ها را با هم مرور می‌کنیم:
- هنر چیت‌گری یا همان قلمکاری از تاریخی غنی برخوردار است و محققان شکل‌گیری آن را به دوره غزنویان نسبت می‌دهند.
- هنرمند، نقوش معناداری را روی پارچه نقاشی یا چاپ می‌کند. نقوش به کار رفته از طبیعت، تاریخ و فرهنگ غنی ایرانی سرچشمه می‌گیرند.
- کاربردی بودن این هنر باعث شده که در هر خانه‌ای یک اثر هنری قلمکاری شده وجود داشته باشد.
- هنرمند از رنگ‌های طبیعی برای طراحی نقوش روی پارچه استفاده می‌کند و این نشان می‌دهند که قلمکاری از اصالت زیادی برخوردار است.
- قیمت مناسب پارچه‌های قلمکاری باعث محبوبیت این هنر نزد مردم شده است.