فیروزه کوبی در ایران، یک هنر و صنعت شناخته شده است. جالب است بدانید بسیاری از افرادی که به فرهنگ شرقی و ایرانی علاقه دارند، علاقه دارند تا کلکسیونی از ظروف فیروزه کوب را جمع آوری کنند.
اگر شما هم از علاقه‌مندان به ظروف فیروزه کوب هستید؛ توصیه می‌کنیم که ادامه‌ی این مطلب را مطالعه نمایید. در این مطلب قصد داریم به معرفی سنگ فیروزه و معرفی فیروزه کوبی در ایران بپردازیم. در ادامه به معرفی انواع ظروف فیروزه کوب، تاریخچه سنگ فیروزه و فیروزه کوبی، عوامل موثر بر قسمت فیروزه، نکات مهم برای انتخاب ظرف فیروزه کوب، نحوه نگهداری از آن و همچنین نکات مهم در خرید آثار زیبای این هنر خواهیم پرداخت.
هنر فیروزه کوبی، یکی از هنر‌های اصیل ایرانی است که در سال‌های اخیر علاقه‌مندان بسیار زیادی در بازار داخلی و خارجی به خودش اختصاص داده است. این هنر اصیل و زیبای ایرانی برای اولین بار حدود هفتاد سال پیش خلق شده است و از آن روز تا کنون فیروزه کوبی در ایران به عنوان یک هنر ارزشمند شناخته می‌شود. اگر از علاقه‌مندان به این هنر گران‌بها هستید، بهتر است ادامه‌ی این مطلب را مطالعه کنید تا به شرح مفصل هر آنچه که لازم است درباره آن بدانید بپردازیم.
معرفی سنگ فیروزه
سنگ فیروزه یکی از سنگ‌های قیمتی است که به فراوانی در کشورمان یافت می‌شود. مهمترین معادن فیروزه در استان خراسان رضوی و در شهر نیشابور قرار دارند. فیروزه نیشابور مرغوب‌ترین و با کیفیت‌ترین نوع فیروزه در سرتاسر جهان است و به همین علت از شهرتی بین المللی برخوردار است. جالب است بدانید که معیار سنجش کیفیت سنگ فیروزه در تمام کشور‌ها، فیروزه نیشابور است.
سنگ فیروزه در طیف رنگ‌های سبز تا آبی از معادن استخراج می‌گردد که هر کدام از آنها دارای کیفیت و مرغوبیت متفاوتی است. علاوه بر شهر نیشابور، معادن سنگ فیروزه در دامغان نیز وجود دارند. این سنگ‌های زیبا و قیمتی حساسیت بالایی دارند برای همین نیازمند مراقبت و نظافت مداوم هستند.
سنگ فیروزه از دیدگاه اسلام
دین اسلام دید مثبتی به سنگ فیروزه و استفاده از آن در زیورآلات مردانه و زنانه دارد. اگر بخواهیم جایگاه فیروزه در دین اسلام را بررسی کنیم می‌توانیم به یک حدیث از پیامبر اکرم اسلام اشاره کنیم. در این حدیث پیامبر می‌فرمایند که خداوند خطاب به ایشان فرموده است که از استجاب نکردن دعای بنده‌ای که در دستش فیروزه دارد، حیا می‌کند. با این تفاسیر متوجه می‌شویم که فیروزه یک سنگ ارزشمند از نظر معنوی است که در استجابت دعا تاثیر به سزایی دارد.
معرفی فیروزه کوبی در ایران
همان طور که در بند بالا گفتیم، بهترین فیروزه‌های دنیا در ایران یافت می‌شود، به همین علت هم استعداد‌های ایرانی بسیاری روی این سنگ کار کرده و به خلق آثار هنری بی‌نظیری پرداخته‌اند. برای مثال می‌توان به هنر فیروزه کوبی در ایران یکی از مشهورترین و محبوب‌ترین صنایع دستی است که در آن از سنگ فیروزه استفاده می‌شود. انواع آثار آن را می‌توانید در بازار میدان نقش جهان مشاهده کنید.
انواع ظروف فیروه کوبی در ایران
از آنجا که هنر فیروزه کوبی یکی از صنایع دستی ایران به شمار می‌رود، در ساخت آن از ذوق، هنر و فرهنگ ایرانی الهام گرفته شده است. اغلب صنایع فیروزه کوبی در ایران با فلز‌های قیمتی نقره، مس و برنج ساخته می‌شوند و از دوام بالایی برخوردار هستند. تنوع محصولات فیروزه کوب بسیار بالا است که از جمله این محصولات می‌توان به سنبلدان، گلدان، شمع‌دان، قند‌ان، شیرینی خوری، شکلات خوری، آجیل خوری، میوه خوری، سنگاب، تنگ، شربت خوری، کشکول، آینه و… اشاره کرد. اغلب فیروزه‌های استفاده شده در این ظروف به رنگ آبی و سبز هستند.
از آنجا که هر قطعه از سنگ فیروزه طرح مخصوص به خودش را دارد و از طرفی قطعه سنگ‌های به کار رفته در این هنر متفاوت است، هر ظرف فیروزه کوبی منحصر به فرد است.
تاریخچه فیروزه در ایران
فیروزه جز معدود سنگ‌هایی است که از عهد باستان در ایران شناسایی شده است. طبق شواهد بدست آمده از کتیبه داریوش، پادشاه هخامنشی، متوجه می‌شویم که فیروزه در آن دوران احساسین نامیده می‌شده است. فیروزه از قدیم‌الایام اصالت ایرانی داشته است به طوری که پادشاهان هخامنشی آن را به عنوان سنگ آرزوها به پادشاهان سایر ملل هدیه می‌کردند.
در اروپا سنگ فیروزه به سنگ ترکوئیز مشهور است چرا که اقوام ترک ایرانی اولین افرادی بوده‌اند که سنگ فیروزه را به خارج از کشور به خصوص اروپا صادر کرده‌اند. در کشور ایتالیا به فیروزه گوهر آبی نیز می‌گویند.
فیروزه در واقع یک فسفات آلومینیوم است که در معادن بسیاری از جمله معادن نیشابور و دامغان وجود دارد.
فیروزه به علت رنگ و زیبایی که به بنا می‌دهد همواره مورد توجه شاهان در دوره‌های مختلف بوده است. در نتیجه این موضوع، رفته رفته جایگاه فیروزه در هنر ایرانی بسیار خاص و ویژه شده است؛ به طوری که امروزه در اقسا نقاط جهان، فیروزه را به عنوان نماد هنر می‌شناسند.
تاریخچه فیروزه کوبی در ایران
حال که به شرح تاریخچه فیروزه پرداختیم، خوب است به تاریخچه فیروزه کوبی در ایران و اینکه فیروزه کوبی از کدام شهر آغاز شد نیز اشاره کنیم. در ادامه‌ی این بند قصد داریم به شرح مواردی در این باره بپردازیم.
فیروزه کوبی از معدود هنرها و صنایع دستی در ایران است که قدمت و پیشینه چندان زیادی ندارد. جالب است بدانید که پیشینه این هنر به یک قرن هم نمی‌رسد. حدود هفتاد سال قبل، شخصی به نام یوسف حکمیان در شهر مشهد به خلق اولین آثار فیروزه کوبی در ایران پرداخت. کار وی با ساخت فیروزه کوب‌های کوچکی مانند انواع پلاک گردنبند، انواع دستبند، گوشوراه، انگشتر، سنجاق سینه، پابند و… آغاز شد. پس از گذر بیست سال، فردی به نام حاج داداش، دانش این هنر را به شهر اصفهان برد. درست از نیم قرن پیش، هنر فیروزه کوبی در اصفهان مورد استقبال قرار گرفت و امروزه شاهد خلق آثار بی‌نظری از این هنر و صنعت اصیل ایرانی در شهر اصفهان هستیم.
هر چند که آغاز این هنر از استان خراسان رضوی و شهر مشهد بوده است؛ اما تجلی آن در شهر اصفهان رخ داده است به طوری که امروزه بسیاری از علاقه‌مندان به این هنر از سرتاسر جهان برای خریدن ظروف فیروزه کوب به اصفهان می‌آیند.
عوامل موثر بر قیمت فیروزه کوبی در ایران
فرقی نمی‌کند که بخواهید ظروف یا زیورآلات فیروزه کوب را خریداری کنید؛ مهمترین عامل در تعیین قیمت اندازه و نظم و دقت کار است.
هر چه اندازه کار بزرگ‌تر باشد به طبع قیمت آن نیز بالاتر می‌رود چرا که از متریال بیشتری در ساخت آن استفاده شده است و از طرفی زمان بیشتری برای خلق آن صرف شده است.
دومین عامل دقت و نظم کار است. معمولا فیروزه کوبی در ایران با دقت عمل بسیار بالایی انجام می‌شود با این اوصاف از نظر دقت تفاوت‌های بسیار کمی میان انواع فیروزه‌کوبی‌ها دیده می‌شود. هر چه قسمت لاک پودری سیاه در کار کمتر باشد، قیمت و ارزش کار بالاتر می‌رود. چرا که سنگ فیروزه بیشتری در ساخت آن استفاده و زمان بیشتری صرف ساخت آن شده است.
رنج قیمت ظروف فیروزه کوبی در ایران بین صد و پنجاه هزار تومان تا چندین میلیون تومان است که بسته به عوامل گفته شده، تغییر می‌کند.
انتخاب ظروف فیروزه کوب به عنوان هدیه
اگر قصد دارید ظروف فیروزه کوب را به عنوان هدیه خریداری کنید، انتخابتان بسیار درست است. از آنجایی که قیمت این ظروف بالا است؛ اکثر افراد علاقه دارند تا از آنها به عنوان ظروف منزل استفاده کنند. در ادامه‌ی این بند به ارائه نکاتی که هنگام خرید ظروف فیروزه کوب باید به آن دقت کنید خواهیم پرداخت تا بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید.
در طراحی ظروف فیروزه کوبی در ایران، عموما علاوه بر داشتن طرح فیروزه کوب، طراحی نقش و نگار بر روی نقره، مس و برنج نیز طراحی می‌شود. این ظروف بسیار صاف و شفاف هستند چرا که روی آنها پلی استر کشیده می‌شود. پلی استر با پوشاندن سطح مس، علاوه بر افزایش مقاومت آن، باعث می‌شود تا مس در اثر قرار گیری در معرض اکسیژن سیاه نشود. توصیه می‌شود که هنگام خرید ظروف فیروزه کوب مراقب باشید که هیچ گونه لکه یا خراشی در سطح آن نباشد. از طرفی باید روی سطح آن دست بکشید تا از هم سطح بودن آن مطمئن شوید.
هرچه میزان پرداخت در ظروف بیشتر باشد ارزش آن نیز بالاتر خواهد رفت در نتیجه اگر قصد خرید ظروف پذیرایی فیروزه کوب دارید ؛ بهتر است به این مورد دقت کنید.
از طرفی ظروفی که ارتفاع دارند، مانند گلدان یا تنگ، با افزایش ارتفاع میزان کار روی آنها افزایش پیدا خواهد کرد، در نتیجه قیمت آن نیز افزایش پیدا می‌کند.
نحوه نگهداری از ظروف فیروزه کوبی
تا به این‌جای مطلب شما را با ظروف فیروز کوبی در ایران آشنا کردیم. اگر قصد خرید این ظروف را دارید بهتر است نکات مهم در نگه داری از آن را نیز بدانید تا بتوانید مدت زیادی از این ظروف به عنوان دکور استفاده نمایید.
سنگ فیروزه‌ای که در زیورآلات فیروزه کوبی و یا ظروفی فیروزه کوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید از تابش مستقیم نور خورشید در امان بماند چرا که فیروزه از جمله سنگ‌های حساس به نور خورشید است. علاوه بر این، باید آنها را از مواد شیمیایی، آرایشی و عطر دور کنید تا دچار خردگی نشوند.
برای پاکیزه نگه داشتن صنایعی که در ساختار آنها از فیروزه استفاده شده است، باید از شوینده ملایم استفاده کنید در غیر این صورت سنگ موجود در کار، دچار خوردگی خواهد شد.
مراحل تولید هنر پر اصالت فیروزه کوبی
سابقه تاریخی فیروزه کوبی به نسبت دیگر صنایع دستی ایرانی کمتر بوده و در حال حاضر نیز تولیدات آن محدودتر است. همین مورد موجب شده تا هنر پر اصالت فیروزه کوبی، آنچنان که باید شناخته شده نباشد، هر چند زیبایی این محصولات بسیار زیاد و چشم‌گیر است. در ابتدا ساخت این هنر در مشهد آغاز شد و بعد از حدود 20 سال، توسط هنرمند دیگری به اصفهان نیز برده شد. به‌طور کلی ساخت و پرداخت محصولات فیروزه کوب، از دو مرحله تشکیل شده‌اند؛ 1. زرگری و 2. فیروزه کوبی
1. زرگری
برای ساخت فرآورده‌های فیروزه کوبی در ابتدا باید زیرساخت، ساخته شود که این کار در کارگاه‌های زرگری و به صورت جداگانه انجام خواهد شد. زرگری در واقع همان آماده‌سازی ظروف و شی مورد نظر با یکی از فلزات مس، برنج، نقره یا برنز بوده است. این کار توسط زرگر یا همان سازنده فلزات، به وسیله دست و یا دستگاه‌های پرس انجام می‌شود.
پس از ساخته شدن شیء موردنظر مانند ظروف یا قطعات زیورآلات، باید فیروزه کوب شوند. بخش‌هایی که باید بر روی آنها فیروزه کوبی انجام شود، مشخص شده و اطراف آن با یک رشته فلزی باریک که باید از جنس فلز زمینه باشد، لحیم می‌شود. به این رشته فلزی باریک، کُندن می‌گویند.
این لحیم‌کاری نیز باید به گونه‌ای انجام شود که دیواره به ارتفاع دو الی سه میلی‌متر افزایش یابد. این کار را اغلب زرگر انجام می‌دهد، اما در برخی مواقع هنرمند فیروزه‌کوب نیز می‌تواند لحیم‌کاری ظروف را انجام دهد. حتی می‌توان در زمانی که سطح زیادی برای فیروزه کوبی آماده شده باشد، با کُندن و رشته‌های فلزی، نقوش جزئی و کوچکی را به شکل تزئینی ایجاد کرد و داخل آنها نیز دوباره لحیم‌کاری نمود.
این نقوش شامل طرح‌هایی از گل، بوته و غیره خواهد شد. طرحایی این نقوش بر روی هنر پر اصالت فیروزه کوبی، موجب زیباتر شدن محصول شده و همچنین استحکام محصول را نیز افزایش می‌دهد.
2. فیروزه کوبی
- مرحله اول: در ابتدا باید سنگ خرده‌های فیروزه که دیگر در کارگاه‌های فیروزه تراشی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، جمع‌آوری شود. این سنگ خرده‌ها، عموماً با مقداری خاک و سنگ‌ریزه‌های معمولی همراهند که باید کاملاً پاکسازی شوند. سپس خرده سنگ‌ها براساس اندازه‌شان تفکیک می‌شوند، به این عمل دانه‌بندی می‌گویند.
- مرحله دوم: شی مورد نظر برای فیروزه کوبی باید در دمای حدوداً 30 درجه سانتی‌گراد، حرارت داده شده و بر روی قسمت‌هایی که سنگ فیروزه قرار می‌گیرد، لاک پودر شده یا همان لاک گردویی پاشیده شود. این عمل باید به گونه‌ای انجام شود تا پودر لاک ذوب شده و سطح قسمت مشخص شده را بپوشاند.قبل از آن که پودر لاک چسبندگی و نرمی خود را از دست بدهد، مقداری از سنگ‌های خرد فیروزه بر روی آن قرار می‌گیرد. برای پر کردن فواصل ایجاد شده در بین سنگ‌های فیروزه، در حرارت حدود 40 درجه سانتی‌گراد، مقدار دیگری پودر لاک بر روی سنگ‌ها پاشیده می‌شود. حرارت تا زمانی که لایه پودر لاک به صورت مذاب درآید، ادامه یافته و سنگ‌های ریزه‌تری در این مرحله اضافه می‌شوند تا سنگ‌ها کاملاً در کار جای بگیرند و بر هم بنشینند. این عمل در هنر پر اصالت فیروزه کوبی، اغلب با دست انجام خواهد شد و با فشار سنگ‌ها به خوبی بر سطح کار می‌چسبند. بعد از سرد شدن شیء، پودر لاک سخت می‌شود.
- مرحله سوم: قسمت‌های پوشیده شده از سنگ فیروزه و پودر لاک، به وسیله سنگ آب، ساییده می‌شوند. به طوری که تمامی قسمت‌های اضافی لاک از بین رفته و برجستگی‌های جزئی حاصل از سنگ فیروزه نیز تراشیده شود. در این مرحله رنگ سنگ‌ها، فیروزه‌ای بوده و لاک به رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره نشان داده می‌شوند.
- مرحله چهارم: مرحله پرداخت در واقع آخرین مرحله در هنر پر اصالت فیروزه کوبی به شمار می‌رود که خود شامل دو مرحله می‌شود؛
- پرداخت قسمت‌های فلزی محصولات فیروزه کوبی اغلب در کارگاه‌های زرگری انجام شده و لایه‌های تیره‌رنگی که در حین فیروزه کوبی ایجاد شده‌اند، به وسیله ابزارهای دستی و یا تیغه‌های چرخ‌کاری پاکسازی شده و حالت صیقلی پیدا می‌کنند.
- در این مرحله، پرداخت قسمت فیروزه کوب انجام خواهد شد. پس از پولیش بخش‌های فلزی، شیء دوباره به کارگاه فیروزه کوبی بازگردانده شده و در آنجا سطوح به وسیله روغن زیتون یا کنجد پرداخت می‌شوند تا به درخشندگی لازم برسند.
برندهای مختلفی ادعا دارند که آثار دستی فیروزه کوبی شده اصل را به بازار عرضه می‌کنند. از این رو خریدار باید دانش خود را در مورد برندهای مختلف بالا ببرد و برندهای معتبر ظروف فیروزه کوب را برای خرید انتخاب کند.
پیشنهادات آرامان برای محصولات فیروزه‌کوب
آجیل خوری N
یکی از زیبا‌ترین ظروف فیروزه کوب، آجیل خوری N است که استفاده از آن به ویترین و میز وسط سالن پذیرایی شما روح می‌بخشد. طرح بالای این محصول با الهام از نقش و نگار‌های سنتی ایرانی ساخته شده که این آجیل خوری را برای خانه‌هایی با سبک سنتی متناسب می‌کنید.
آجیل خوری N
برای خرید انواع محصولات فیروزه کوبی به این صفحه از فروشگاه آنلاین آرمان بروید.
بشقاب فیروزه کوب
در شعاع مرکزی بشقاب فیروزه کوب، یک طرح زیبا با استفاده از قلم‌زنی حک شده است که با خرید آن می‌توانید تمام هنر‌های ایرانی را به رخ بکشید. از این بشقاب می‌توانید به عنوان دکوراتور‌های دیواری در سالن پذیرایی و راهرو‌های ورودی منزل استفاده کنید. علاوه بر این می‌توانید از این دکور در ویترین و بوفه منزل خود نیز استفاده کنید.
بشقاب فیروزه کوب
تنگ فیروزه کوب
اگر از آن دسته افرادی هستید که به داشتن انواع صنایع دستی ارزشمند علاقه دارند؛ تنگ صراحی یک اثری است که در هر خانه‌ای نمی‌توانید نمونه آن را پیدا کنید. با استفاده از این تنگ خانه خود را منحصر به فرد و دلپذیر خواهید کرد. از این تنگ می‌توانید به عنوان دکور روی میز ناهار خوری یا میز وسط سالن استفاده کنید.
تنگ فیروزه کوب
سنگاب فیروزه کوبی
سنگاب فیروزه کوبی یکی دیگر از انواع ظروف فیروزه کوبی در ایران به شمار می‌رود که بسیاری از بانوان ایرانی علاقه‌مند به استفاده از آن هستند. از این ظرف می‌توانید به عنوان دکور در ویترین و یا به عنوان وسیله پذیرایی استفاده کنید.
سنگاب فیروزه کوبی
سوالات متداول ظروف فیروزه کوبی
این اصطلاح به معنای آن است که رنگ این سنگ در اثر شرایط و عوامل محیطی به‌راحتی تغییر می‌کند.
محل پیدایش این آثار در شهر مشهد بود اما هماکنون این آثار در شهر اصفهان رونق فراوانی پیدا کرده است.
برای ماندگاری بهتر این ظروف باید توجه داشته باشید آنها را در محیطی نگهداری کنید که نور مستقیم آفتاب به آنها نتابد.
برای خلق یک اثر فیروزه باید مراحلی مانند زرگری، فیروزه کوبی( شامل تفکیک خورد سنگ‌ها،حرارت به سنگ‌ها و…) را طی کند.
نکات مهم درباره هنر پراصالت فیروزه کوبی
در مطلب فوق به بررسی سنگ فیروزه و فیروزه کوبی در ایران پرداختیم. اگر شما هم از علاقه‌مندان به این هنر زیبا هستید، می‌توانید انواع آن را از فروشگاه صنایع دستی آرامان سفارش دهید.
در انتهای متن قصد داریم تا به نکات مهم خرید فیروزه بپردازیم، امیدواریم مطلب ارائه شده برایتان مفید بوده باشد.
- بهتر است برای دکور آشپزخانه از ظروف فیروزه کوب استفاده نکنید؛ چرا که آشپزخانه محیطی مرتبط با انواع چربی است و چربی‌ها به مرور زمان جلا و درخشندگی سنگ فیروزه ظرف را از بین برده و آن را کدر می‌کنند.
- هنگام حمل و نقل ظروف فیروزه کوب نهایت دقت را به عمل بیاورید؛ چرا که در اثر هر گونه ضربه، فیروزه‌های به کار رفته در ظرف دچار آسیب می‌شوند. در مواردی که شدت ضربه بالا باشد، فیروزه می‌شکند و از جا در می‌آید.
- برای شست و شوی این ظروف بهتر است از شوینده‌های ملایم استفاده کنید؛ استفاده از هر گونه شوینده قوی باعث آسیب رسیدن و ایجاد خوردگی در سنگ فیروزه می‌شود. از طرفی جلای سنگ فیروزه و مس را از بین می‌برد. اگر نسبت به شست و شو وسواس ندارید بهتر است با یک دستمال مرطوب ظروف فیروزه کوب را تمیز کنید.
- فیروزه کوبی در ایران هم یک هنر است و هم یک صنعت؛ این صنعت نه تنها در ایران بلکه در خارج از ایران هم بسیار پرمخاطب است به طوری که سالانه تعداد زیادی از این ظروف فیروزه کوب به توریست‌های خارجی فروخته می‌شود.
- سعی کنید که ظروف فیروزه کوبی را تهیه کنید که در آن تراکم فیروزه بالا باشد؛ ظروفی که در آن تراکم فیروزه بالاتر است زیبایی، جلوه و ارزش بیشتری دارند.