
طرح های میناکاری: در مقاله پیشرو با عنوان «معرفی انواع طرحهای میناکاری» میخواهیم به صورت تخصصی این هنر ناب ایرانی را مورد بررسی قرار دهیم. برای این مهم باید در ابتدا هنر میناکاری را تعریف کنیم تا پیشزمینهای در مورد مباحثی که میخواهیم ارائه دهیم، داشته باشید. بعد از آن بدون حاشیه رفتن، به سراغ بررسی طرحهای مختلف هنر میناکاری میرویم تا بیشتر با این هنر قدیمی که ریشه در فرهنگ و هویت ایرانی دارد، آشنا شویم. از این رو اگر به هنر اصیل میناکاری علاقه دارید، توصیه میکنیم که خواندن مقاله زیر را از دست ندهید.
سرزمین ایران با نام هنر و هنرمند گره خورده است. در هر گوشهای از این کشور پهناور میتوانیم با انواع فعالیتهای هنری که به صورت تخصصی انجام میشوند، روبهرو شویم. هر منطقهای از ایران هنر خاص خود را دارد، اما برخی از هنرها به عنوان هنر ملی شناخته میشود. میناکاری هنری ایرانی است که در دسته چنین هنرهای ارزشمندی قرار میگیرد که در هر شهری از ایران میتوانیم انواع هنرهای چشمنواز میناکاری را مشاهده کنیم. به عنوان یک ایرانی هنردوست باید با طرحهای ناب میناکاری ایرانی آشنایی داشته باشید تا بتوانید یاد و نام هنر و هنرمندان این سرزمین را همیشه زنده نگه دارید.
میناکاری چیست و چرا نام این هنر میناکاری است؟
وقتی در فروشگاههای صنایعدستی شهرهایی چون اصفهان و شیراز قدم میزنید، حتما با اشیایی آبی رنگ که جلوه خاصی به محیط اطراف خود داده است، روبهرو شدهاید. این اشیای زینتی چشمنواز همان آثار میناکاری شده هستند. باید بدانید که هنر میناکاری به هنر تزئین و نقاشی اشیای فلزی گفته میشود که معمولا این فلز، مس است.
هنرمند، انواع طرحهای میناکاری را با استفاده از رنگهای مخصوصی که لعابدار هستند، روی ظروف مورد نظر نقاشی میکند. استادکار بعد از اینکه طرح مورد نظر خود را در ظرفی که انتخاب کرده میکشد و رنگ میکند، باید ظرف را در کورهای قرار دهد.
در دمای مشخصی که معمولا خیلی زیاد است، این ظروف پخته میشوند و دیگر رنگ و نقشی که هنرمند آن را کشیده از بین نمیرود. باید بدانید تنها از ظروف مسی برای میناکاری استفاده نمیکنند، ظروف دیگری چون نقره، برنز و شیشه نیز برای میناکاری انتخاب میشوند.
امروزه هنرمندان از یکنواختی بیرون آمدند و میناکاری را روی اشیای جالبی چون شیشه، سفال و طلا نیز انجام میدهند. به دلیل اینکه مردم و هنردوستان، میناکاری روی این ظروف را بسیار میپسندند، بیشتر هنرمندان میناکار در کنار مس از این اشیاء نیز استفاده میکنند.
آسمان در نگاه انسانها به رنگ آبی است، از طرفی دیگر چون زمینه بیشتر ظروفی که میناکاری میشوند به رنگی آبی هستند، این نام یعنی «میناکاری» را برای آن انتخاب کردهاند. رنگ آبی، رنگ اصلی در این هنر است. اما هنرمندان، امروزه از رنگهای متنوعی چون: «قرمز، سبز، زرد، ارغوانی، فیروزهای، قهوهای، مشکی و طلایی» برای رنگ کردن زمینه ظروف میناکاری استفاده میکنند.

درباره هنر میناکاری روی سفال در این مقاله مطالعه کنید.
چه ظروفی با استفاده از هنر میناکاری ساخته میشوند؟
باید بدانید که بخشی از هنر میناکاری به خلق آثار هنری تزئینی ارتباط دارد، بخشی از آن به ظروفی مربوط میشود که ضمن تزئینی بودن میتوان از آن استفادههای کاربردی مختلفی کرد. وسایلی که با استفاده از هنر میناکاری میسازند، به شرح زیر هستند:
- با هنر میناکاری میتوان بشقابها، کاسهها و قدحهایی را تزئین کرد که هم زیبا هستند و هم میتوانند استفاده کاربردی به عنوان ظروف آشپزخانه را داشته باشند.
- از جمله جنبههای تزئینی هنر میناکاری میتوان به تزئین قاب عکس و تابلوهای مختلف اشاره کرد که در صورت نصب آنها در دیوار خانه میتوانید چشم هر بینندهای را به خود خیره کنید.
- از هنر میناکاری در ساخت زیورآلاتی چون گوشواره، سینهریز و انگشتر مینا استفاده میشود. ترکیب هنر مینا و طلا جلوهای خاص به اثر نهایی خلق شده میبخشد.
ایرانیها از گذشتههای دور علاقه زیادی به نقاشی کردن روی سطوح مختلف داشتهاند. تقریبا ایرانیها روی هر وسیلهای میتوانند اثر هنری خارقالعادهای خلق کنند. ظروف مسی نیز از این قاعده مستثنی نیست. زمانی که هنرمند روی ظروف مسی نقاشی میکند، میگویند که در حال انجام عمل میناکاری روی مس است.
انواع طرح های میناکاری
همانطور که گفتیم بدون حاشیه رفتن، بعد از اینکه با میناکاری آشنا شدید به بررسی طرحهای مختلف این هنر میپردازیم. باید بدانید طرحهایی که در میناکاری استفاده میشوند تنوع بالایی دارند. بسته به اینکه هنرمند میخواهد چه محصولی را برای میناکاری انتخاب کند، طرحهایی که بهکار میگیرد متفاوت خواهند بود.
با گذشت زمان در طرحهای میناکاری تغییراتی به وجود آمد، اما هنوز هم از آن طرحهای قدیمی که تغییر نکردهاند نیز در هنر میناکاری استفاده میشود. در ادامه مهمترین این طرحها را با هم بررسی میکنیم.
معرفی انواع طرح میناکاری: طرح های اسلیمی میناکاری
یکی از معروفترین طرحهایی که هنرمندان میناکار آن را مورد استفاده قرار میدهند، طرح اسلیمی است. از جمله مشخصههای مهمی که باعث میشود با دیدن آن، این طرح را به خوبی بشناسید وجود خطوط پیچکهای گیاهی و در کنار آن خطهای منحنی است.
پژوهشگران هنر بررسی کردهاند که زمان به کارگیری این طرح برای میناکاری اشیای مختلف به دوره سلجوقیان و تیموریان بازمیگردد، چون ظروف میناکاری قابل توجهی با طرحهای اسلیمی از آن دوران به یادگار باقی مانده است. البته بین پژوهشگران و باستانشناسان اختلاف نظر نیز وجود دارد.
این اختلاف نظر از آنجایی ناشی میشود که استادان برجسته هنر میناکاری بر این باور هستند که میناکاری اسلیمی متعلق به دوران ساسانیان است و بعد از گسترش اسلام باعث شده که این طرح در همه جا مورد استفاده قرار بگیرد.
بررسی انواع مختلف طرحهای اسلیمی
در بررسی انواع طرحهای میناکاری باید بدانید که طرحهای اسلیمی خودش نیز انواع گوناگونی دارد که شامل: «طرح توپر، طرح دهان اژدها، طرح چنگی، طرح گلدار، طرح بیچنگ و طرح ساده» میشوند.
آن چیزی که باعث میشود هر کدام از انواع طرحهای اسلیمی بدون ایراد در میناکاری ظروف استفاده شوند، این است که هنرمند، قرینهها و اصول هندسی را به دقت در این طرح رعایت کند. باید بدانید که بیشتر ظروف میناکاری که در بازار وجود دارند با استفاده از طرح اسلیمی، میناکاری میشوند.
معرفی انواع طرح میناکاری:طرح میناکاری ختایی
میناکاری با استفاده از طرح ختایی یکی دیگر از قدیمیترین انواع طرحهای میناکاری به شمار میرود که مانند طرح اسلیمی با طبیعت و گیاهان گره خورده است. در میناکاری ختایی هنرمند از گل، برگ و باغچه برای میناکاری اشیای مختلف استفاده میکند. البته در طرح ختایی، گلها و شاخ و برگ درختان به صورت غیرعادی و در شکلهای گوناگونی روی ظروف مورد نظر طراحی میشوند.
به عبارت دیگر خطوط هنری در این طرح موزون است و وقتی این طرح روی ظرف مورد نظر به صورت یکدست قرار میگیرد، شکل بسیار زیبایی را به شیء میناکاری شده میدهد. اساتید میناکار وقتی میخواهند این طرح را مورد استفاده قرار دهند، بسته به ابعاد محصولی که میخواهند آن را میناکاری کنند، دو تا شش گل و گیاه را مورد استفاده قرار میدهند.
اجزای طرح میناکاری ختایی
- ساقه: ساقه در طرح ختایی به صورت شکسته و عشقه بهکار میرود. البته هنرمند میتواند طرحهای دیگری برای ساقه در نظر بگیرد.
- برگ: برای کشیدن برگ، استادکار آن را به صورت دندانموشی، طاووسی و عقاب میکشد.
- غنچه: هنرمند میناکار برای کشیدن طرح غنچه از طرحهایی چون: «دایره و کاسبرگ» استفاده میکند که تعداد آنها بسته به سلیقه و ابعاد محصولی که میخواهد آن را میناکاری کند، متفاوت خواهد بود.
- گره: در طرح ختایی، گرههای مختلفی وجود دارد که هنرمند میتواند از نوع دندانموشی، عشقه، برگ دلی و دو جوانه برگ استفاده کند.
- گل: هنرمند برای طرح ختایی از گلهای مختلفی چون گل شاهعباسی، نیم گل، پروانه و گل نرگس استفاده میکند.

معرفی انواع طرح میناکاری: طرح میناکاری مرغ و ختایی
در ادامه معرفی انواع طرح میناکاری، میتوان گفت که طرح مرغ و ختایی، یکی از محبوبترین طرحها بهشمار میرود. در این طرح، تصویر پرندگان بهصورت منحنی و گردشی میان گلهای قرمز رنگ و آبی رنگ بهچشم میخورد.
از این طرح برای زینت بخشیدن به انواع ظروف میناکاری نظیر بشقاب میناکاری و گلدان میناکاری استفاده میشود. علاوهبر رنگهای آبی و قرمز، در طرح مرغ و ختایی، از رنگهای کرم، لاجوردی و سبز نیز استفاده میشود. دلیل نامگذاری این طرح نیز، حرکت مارپیچی و گردشی پرندگان در میان انواع گلها، برگها و غنچهها است.
معرفی انواع طرح میناکاری: طرح میناکاری گل و مرغ
در بررسی انواع طرحهای میناکاری به طرح گل و مرغ میرسیم. این طرح نشان دهنده عرفان است و آن را در میناکاری اشیاء مختلف مورد استفاده قرار میدهند.
معمولا این طرحها را میتوان روی جلد کتابهای شعر مانند گلستان و بوستان، کتابهای داستانی مانند کلیله و دمنه، کتاب شعر کلیات سعدی، قرآن کریم و دیوان حافظ یافت. هنرمندان میناکار از این طرح زیبا و عرفانی در میناکاری وسیلههای مختلف استفاده میکنند و از هیچ، یک اثر هنری بیمانندی را به وجود میآورند.
طرح گل و مرغ در دسته سبکهای نقاشی مینیاتوری قرار میگیرد. در حالت معمول در این طرح گل، گیاه و پرنده وجود دارد که هنرمند میناکار آن را با ظرافت و جزئیات دقیق برای میناکاری مورد استفاده قرار میدهد. رنگآمیزی طرح گل و مرغ سلیقهای است و همین امر به هنرمند آزادی عمل بیشتری میدهد که برای رنگآمیزی آن از رنگهای شادی استفاده کند.

طرح میناکاری آثار و مکانهای تاریخی
یکی از انواع طرحهای میناکاری به آثار و مکانهای تاریخی مربوط میشود. استفاده از طرحهای آثار تاریخی و مکانهای معروف ایرانی در آثار هنری بسیار رایج است و هنرمندان زیادی در صنایعدستی مختلف از چنین طرحهایی برای آثار هنری خود استفاده میکنند.
در هنر میناکاری این مهم زیاد به چشم میخورد. به عنوان مثال یک هنرمند میناکار که میخواهد بشقابی را میناکاری کند میتواند وسط بشقاب را با آثار و مکانهای تاریخی تزئین کند و دور تا دور بشقاب را نقوش ختایی و اسلیمی بهکار ببرد.

طرح میناکاری اسلیمی – ختایی
در بررسی طرحهای میناکاری باید به طرح ترکیبی میناکاری اسلیمی – ختایی توجه ویژهای داشته باشیم. این طرح ترکیبی در آثار هنری میناکاری به وفور مورد استفاده قرار میگیرد.
وقتی هنرمند از این طرح استفاده میکند اشکالی که به طرح اسلیمی مربوط است را ثابت نگه میدارد و مرغهای ختایی را روی برگها و گلها طراحی میکند. این ترکیب یک تلفیق شگفتانگیز برای جذابتر کردن محصول میناکاری شده است.
هنر میناکاری را میتوان یکی از پرچمداران صنایع دستی ایران دانست، چراکه به تنهایی کلکسیونی از زیبایی شرقی و صلابت ایرانی را در خود جای داده است. نگهداری از ظروف میناکاری شده برای علاقهمندان به این هنر همواره محل بحث و اشکال بوده است،
طرح میناکاری خوشنویسی
یکی از مهارتهای مهمی که هنرمند میناکار باید به آن تسلط کامل داشته باشد، خوشنویسی است. هنرمند باید بتوانید زیباترین طرحها را روی مینا بکشد و در کنار آن باید بتواند اشعار، دعاها و آیات قرآن را با زیباترین خط روی سطح ظروف مورد نظر بنویسید.
بسته به اینکه وسیله مورد نظر چه کاربردی دارد و از چه ابعادی برخوردار است، نوشتن اشعار و دعاها میتواند در مکانهای مختلفی صورت بگیرد. به عنوان مثال اگر ظرف مورد نظر هنرمند یک بشقاب است که میخواهد آن را میناکاری کند، میتواند برای نوشتن شعرها یا دعاهای مورد نظرش، دور ظرف را در نظر بگیرد.
طرح میناکاری اشکال مینیاتوری
از جمله مهمترین و جذابترین انواع طرحهای میناکاری که مورد استفاده قرار میگیرند، به اشکال مینیاتوری مربوط میشوند. بر اساس گفتههای پژوهشگران، نقاشی مینیاتوری در ایران به وجود آمده و بعد در سرزمین چین گسترش یافته است.
به طور کلی نقاشی مینیاتوری یک هنر تخصصی محسوب میشود. چون هنرمند در این سبک از نقاشی میتواند همه طبیعت را به صورت کامل و با جزئیات دقیق در یک قالب کوچک، نقاشی کند. دست هنرمند در کشیدن نقاشیهای مینیاتوری باز است و همین موضوع باعث شده که آثار بینظیری از نقاشیهای مینیاتوری به وجود آیند.
هنرمندان میناکار میتوانند زیباترین نقاشیهای مینیاتوری را برای جذابتر شدن اثر میناکاری خود به کار بگیرند. در این کار آزادی عمل دارند و میتوانند از رنگها و طرحهای مختلفی استفاده کنند. برای این مهم هنرمند باید با سبک نقاشی مینیاتوری کاملا آشنا باشد. ظروفی که با نقاشیهای مینیاتوری میناکاری شده است، در بین هنردوستان جایگاه ویژهای دارند.

رنگهای مورد استفاده در طرحهای میناکاری
پس از معرفی انواع طرح میناکاری، یکی از مراحل مهم ساخت محصولات میناکاری، رنگآمیزی طرحهای میناکاری است؛ کیفیت رنگهای مورد استفاده و نحوه رنگآمیزی ظروف در این مرحله، بر ارزش نهایی محصول و بازارپسندی آن تأثیر بسزایی دارد.
درگذشته بیشتر از رنگهای گیاهی و معدنی برای ساخت ظروف میناکاری استفاده میشده است؛ اما اکنون عمدتاً رنگهای شیمیایی و فلزی مورد استفاده قرار میگیرند. این رنگها از ترکیب انواع نمکها با اکسید فلزات ایجاد میشوند و بسیار متنوع هستند.
لازم به ذکر است که برای رنگآمیزی انواع طرحهای میناکاری میتوان برخی از رنگها را با هم ترکیب کرده و رنگهای جذابتری ایجاد نمود. بهعنوان مثال، از ترکیب رنگ سرخ و رنگ زرد میتوان برای رنگآمیزی ظروف میناکاری بهره گرفت. همچنین استفاده از ترکیب رنگ آبی روشن و آبی لاجوردی نیز برای جذابتر کردن طرحهای ظروف میناکاری بسیار محبوب است.
خوب است بدانید که مهمترین رنگهای مورد استفاده در میناکاری شامل رنگ آبی لاجوردی، رنگ سبز، رنگ زرد، رنگ قرمز ارغوانی، رنگ فیروزهای، رنگ قهوهای، رنگ مشکی و رنگ طلایی هستند.
روشهای اجرای طرحهای میناکاری
بهطور کلی پیادهسازی انواع طرح های میناکاری بر اساس 3 شیوه اصلی انجام میشود که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
میناکاری برجسته
در این روش، نقوش موردنظر بر روی زیرساختی از جنس فلز یا سفال حکاکی شده و قلمزنی میشود، سپس لعابکاری روی آن انجام میشود. برای مشاهده و خرید محصولات میناکاری روی سفال به این صفحه از سایت آرامان مراجعه کنید
میناکاری حجرهای
میناکاری به روش حجرهای یا گلابتونی به هنر ملیلهکاری شباهت دارد؛ در این روش، طرحهای موردنظر با استفاده از مفتولهای فلزی ظریف روی زیرساخت ایجاد میشوند سپس حفره میان سیمها با استفاده از رنگ یا لعاب مینا پر میشوند.
مینای نقاشی
میناکاری به روش نقاشی به هنر نگارگری شباهت دارد؛ در این روش، فلز زیرساخت را با لعاب مینای سفید رنگ میپوشانند و در کوره میپزند سپس روی آن طرحهای موردنظر را نقاشی و رنگآمیزی میکنند. درحال حاضر، مینای نقاشی، پرکاربردترین روش اجرای انواع طرح میناکاری محسوب میشود.
پیشنهادات آرامان برای محصولات میناکاری
طرحهای میناکاری: بشقاب میناکاری طرح چهار
بشقابهای میناکاری را میتوانید به دیوار اتاقهای خانهتان آویزان کنید و باعث زیباتر شدن فضای داخلی منزل خود شوید. بشقاب میناکاری طرح چهار از برند آرامان از جمله بشقابهای جذابی است که میتوانید آن را در چهار سایز مختلف خریداری کنید. این بشقاب در سایزهای «16، 20، 25 و 30» سانتیمتری ساخته و میناکاری شدهاند و در فروشگاه صنایع دستی آرامان با قیمت مناسبی ارائه میشوند.

بشقاب میناکاری طرح چهار
گلدان اسلیمی اسماعیلی
اگر به دنبال یک اثر میناکاری شده با طرح اسلیمی هستید، گلدان اسلیمی اسماعیلی را به شما پیشنهاد میکنیم. گلدان اسلیمی اسماعیلی توسط استاد میناکار جناب اسماعیلی، میناکاری شده است. این گلدان قابلیت این را دارد که در هر مکانی آن را مورد استفاده قرار دهید. هر جایی که آن را بگذارید، چشم هر بینندهای را به خود خیره میکند. میتوانید این گلدان زیبا را از فروشگاه اینترنتی آرامان تهیه کنید.

گلدان اسلیمی اسماعیلی
طرحهای میناکاری: بشقاب میناکاری طرح یک
بشقابهای میناکاری به دلیل رنگآمیزی فوقالعادهای که دارند همواره در دسته وسایل تزئینی قرار میگیرند. برند آرامان این افتخار را دارد که بشقاب میناکاری شده حرفهای را در چهار سایز «16، 20، 25 و 30» عرضه کند. قیمت این بشقاب میناکاری شده در فروشگاه اینترنتی آرامان بسیار مناسب است و با هر بودجهای میتوانید نسبت به خرید آن اقدام کنید.

بشقاب میناکاری طرح یک
ساعت خاتم درون میناکاری
ساعت خاتم درون میناکاری گرد که در فروشگاه آرامان عرضه میشود، از جمله وسایل دکوراتیو و کاربردی بهشمار میرود که باتوجه به ترکیب دو نوع هنر اصیل ایرانی در ساخت آن، بسیار موردتوجه و علاقه دوستداران هنر ایرانی قرار گرفته است.
قاب مربعی این ساعت با استفاده از هنر خاتمکاری تزئین شده است و صفحه سفید رنگ گرد آن نیز مزین به هنر میناکاری است. ترکیب رنگ کرم و رنگ قهوهای روشن در ساخت قاب این ساعت، بر زیبایی آن افزوده است. همچنین برای درج ساعتها از اعداد لاتین استفاده شده است که با داشتن پسزمینه سفید رنگ، بسیار خوانا بوده و از فاصله دور هم قابل تشخیص است.

ساعت خاتم درون میناکاری
سوالات متداول انواع طرحهای میناکاری
میناکاری به هنری گفته میشود که در آن بهوسیله ابزار مخصوص روی فلزهای مختلف طرحهایی میکشند.
برای کشیدن طرحها روی فلزات باید از رنگهایی استفاده شود که دارای لعاب هستند و با حالتی برجسته روی ظرف کشیده میشوند.
برای تزئین کردن انواع مختلفی از ظروف مانند بشقاب، کاسه، قدح، قاب عکس، تابلو و انواع زیورآلات و اکسسوریها میتوان میناکاری را مورد استفاده قرار داد.
این هنر دارای روشهای مختلفی ازجمله میناکاری بهصورت برجسته، حجرهای و مینا بهصورت نقاشی است.
نکات مهم درباره انواع طرحهای میناکاری
در این مقاله تلاش کردیم که شما را با طرحهای مختلفی که در یک اثر میناکاری شده بهکار میرود آشنا کنیم. به عنوان نکته پایانی باید بگوییم که این طرحها وقتی به خوبی میتوانند در یک اثر میناکاری شده جلوهگری کنند که توسط بهترین هنرمندان و استادکاران طراحی شده باشند. میتوانید بهترین آثار میناکاری شده را در فروشگاه اینترنتی آرامان در سریعترین زمان ممکن خریداری کرده و مورد استفاده قرار دهید. در ادامه مهمترین نکاتی که در مورد انواع طرحهای میناکاری وجود دارند را ذکر میکنیم.
- نام دیگر میناکاری، میناسازی و میناگری است که سابقه آن در ایران به 5 هزار سال پیش میرسد.
- انواع طرحهایی که در هنر میناکاری بهکار میروند باعث شده که در این هنر، یکنواختی وجود نداشته باشد.
- برای اجرای طرحهای میناکاری، هنرمندان از دو روش «مینای خانهبندی و مینای نقاشی» استفاده میکنند.
- گل و مرغ در هنر میناکاری نشان دهنده موهبت الهی است.
- بیشترین آثار میناکاری شده در اصفهان تولید میشوند.