امروزه در آشپزخانه، استفاده از ظروف مسی بسیار رایج شده است. این نوع ظروف از گذشته تاکنون در بین خانواده‌های ایرانی، محبوب بوده است. یکی از دلایل این محبوبیت نیز درخشندگی و براق بودن این نوع ظروف است. علاوه بر آن با توجه به استقبال از این ظروف، هنرمندان در دهه اخیر شروع به تولید محصولات دکوراتیو مسی کرده‌اند. همچنین پخت و پز در ظروف مسی، دارای خواص زیادی بوده که می‌توان از آن بهره‌مند شد. استفاده مداوم از این ظروف باعث تغییر رنگ آنها می‌شود. برای نگهداری و تمیز کردن ظروف مسی روش‌های مخصوصی وجود دارد که در ادامه بیشتر درمورد آنها صحبت خواهد شد.
نگهداری از ظروف مسی و تمیز کردن آنها از مهم‌ترین بخش‌های استفاده از این ظروف است. اگر از ظروف مسی به خوبی نگهداری نشود، بعد از مدتی کیفیت خود را از دست داده و دیگر قابلیت استفاده ندارند. مس در واقع از اولین فلزاتی بوده است که بشر به آن دست یافته و به شکل‌های مختلف از آن بهره‌مند می‌شود. مس یکی از اصلی‌ترین مواد معدنی بوده که کمبود آن در بدن، مشکلاتی را برای سلامتی به وجود خواهد آورد. همانطور که گفته شد، با نگهداری نادرست از این ظروف و کاهش کیفیت آنها، حتی ممکن است مواد سمی و مضر نیز به مواد غذایی درون آن ساطع شود. روش‌های مختلفی برای سفید کردن داخل ظروف و پاک کردن سیاهی‌های پشت ظروف مسی وجود دارد که در ادامه مهم‌ترین آنها به تفضیل آورده شده است.
روش‌های ساخت ظروف مسی
برای ساخت ظروف مسی، دو روش مشخص وجود دارد، روش ماشینی و روش دست‌ساز. هر یک از این روش‌ها توضیحات خاصی داشته و معرفی می‌شوند؛
1. روش ماشینی
روش ماشینی با نام پرس نیز شناخته می‌شود. با استفاده از دستگاه‌های پرس و خم‌کاری، انواع ظروف مسی را شکل داده و حتی می‌توان بر روی ظروف و دسته آنها خط‌های نازک و موازی ایجاد کرد.
2. روش دست‌ساز
دیگر نام ظروف مسی دست‌ساز، ظروف چکش‌کاری شده هستند. در این روش، ابتدا مس در درون کوره قرار گرفته و برای شکل‌دهی با چکش آماده می‌شود. ظروف مسی دست‌ساز به نسبت ظروف ماشینی، از ضخامت بیشتری برخوردار هستند. علاوه بر آن، طول عمری بیشتری نیز داشته و غذا در آنها جا افتاده‌تر شده و دیرتر ته می‌گیرد. همانطور که مشخص است، قیمت ظروف دست‌ساز و چکش‌کاری، به طور قابل توجهی از ظروف ماشینی و پرس بیشتر خواهد بود.
تشخیص ظروف مسی تقلبی از اصل
قبل از اینکه درمورد تمیز کردن ظروف مسی صحبت شود، باید روش تشخیص ظروف مسی اصل از تقلبی را دانست. اگر ظروف مسی تقلبی خریداری شود، نمی‌توان از روش‌های مناسبی برای تمیز کردن ظروف استفاده کرد. ظروف اصیل مسی، بسیار درخشان و سرخ رنگ هستند. برخلاف آن، ظروف مسی تقلبی بیشتر زرد رنگ بوده و درخشش خاصی ندارند.
درنتیجه هرچه مقدار مس به کار رفته در برنج بیشتر شود، شباهت ظاهری بیشتری به مس پیدا کرده و ممکن است خریداران را به اشتباه بیندازد و در نهایت ظروف تقلبی خریده شوند. برای اطمینان حاصل کردن در این مورد، ظروف را به طور کامل تمیز کرده تا آلودگی روی آنها باقی نماند.
وزن ظروف نیز در تشخیص بسیار موثر خواهد بود. ظروف مسی اصل، وزن سبک‌تری به نسبت ظروف تقلبی دارند زیرا در ترکیب مس این ظروف، برنج به کار رفته است. البته باید توجه داشت که فقط سبک بودن ملاک نیست، باید بین وزن و حجم تناسب وجود داشته باشد. بدین صورت که یک سینی مسی با قطر 18 سانتی‌متر تقریباً 500 گرم بوده و اگر این سینی وزنی کمتر داشته باشد به معنی تقلبی بودن آن است. در واقع از میزان ضخامت سینی کاسته می‌شود.
ظرافت و طراحی در ظروف مسی تقلبی کمتر است. برخی از ورق‌های مسی، ایرادات خاصی دارند که مهم‌ترین آنها، پوسته پوسته شدن ورق است. ظروف مسی مرغوب و باکیفیت نباید پوسته‌ریزی داشته باشند و باید به طور کامل هموار و صاف بوده و فرورفتگی، خوردگی و خراش خاصی نداشته باشند. در برخی از ظروف قلم‌کاری شده، به علت ضخامت پایین ورق مس، در هنگام قلم‌کاری سوراخ شده‌اند. پس باید ظروف دکوراتیو قلم‌کاری را به طور کامل بررسی نمود تا هیچ‌گونه سوراخی نداشته باشد.
از دیگر روش‌های تشخیص ظروف مسی تقلبی از اصل، ضربه زدن و صدای آهنگ ظروف مسی است. فلز مس سختی بالایی ندارد و در اثر ضربه زدن صدای ضعیف و بمی ایجاد می‌کند. برخلاف آن در ظروف مسی تقلبی صدای تولیدی بسیار بلندتر و زیرتر است. روش آخر در تشخیص ظروف مسی اصل از تقلبی، استفاده از آهنربا است. اگر آهنربا به این ظروف نزدیک شود و به آن بچسبد، در واقع ظروف آهنی بوده که به رنگ مسی درآمده است. البته گاهی ممکن است در پایه‌های ظروف مسی، آهن بکار برود و دسته‌های ظروف نیز از آهن باشد که با آهنربا نیز قابل تشخیص است.
در صنایع دستی مس و خاتم یا همان خاتم کاری روی مس، که نوعی ابداع در هنر خاتم کاری به حساب می‌آید، هنرمند صنعتکار از تلفیق فلز مس و هنر خاتم کاری یک ترکیب فوق‌العاده رنگی و بی‌نظیر ایجاد می‌کند.
خواص و نقاط ضعف ظروف مسی
مهم‌ترین عامل در آشپزخانه پخش شدن مناسب حرارت است. از اصلی‌ترین خواص ظروف مسی، انتقال حرارت بسیار خوب است. در واقع مس یکی از بهترین فلزاتی است که رسانایی گرمایی خوبی دارد. انتقال حرارت مناسب موجب می‌شود تا غذا بهتر جا افتاده و مزه نهایی آن دلپذیرتر خواهد شد. مدت زمان پخت غذا نیز در ظروف مسی، بسیار کمتر است. در صورت خرابی و یا کاهش کیفیت ظروف مسی، امکان ترمیم وجود داشته و طول عمر ظروف مسی را به نسبت بیشتر خواهد کرد. از دیگر خواص‌های ظروف مسی، رنگ زیبای آنها بوده و این محصولات بسیار برای تزئین خانه و دکوراسیون مناسب است. درحال حاضر نیز محصولات دکوراتیو مسی در بازار به وفور یافت می‌شود.
از نقاط ضعف مهم ظروف مسی می‌توان به سیاه شدن ظروف در برابر حرارت اشاره کرد. البته‌های روش‌های مناسبی برای تمیز کردن ظروف مسی از سیاهی‌ها وجود دارد. همچنین استفاده بیش از حد از ظروف مسی ممکن است باعث بروز مسمومیت در افراد شود. زیرا فلز قلع به کار رفته در ظروف مسی به ندرت کاهش یافته و از بین می‌رود. در نتیجه باید بعد از مدتی، ظروف مسی را ترمیم کرده و آنها را قلع اندود کرد. البته مشکلاتی نظیر سیاه شدن و مسمومیت برای ظروف دکوراتیو و تزئینی مسی وجود ندارد.
روش‌های مراقبت و تمیز کردن ظروف مسی
ظروف مسی ساخته شده از مواد اولیه مرغوب و باکیفیت از عمرمفید بالایی برخوردارند و به سادگی درخشندگی و زیبایی خود را از دست نمی‌دهند؛ با این حال درصورتی‌که با طریقه نگهداری و تمیز کردن ظروف مسی آشنایی داشته باشید می‌توانید مدت طولانی‌تری از این ظروف استفاده کنید و زیبایی ظاهری و جلوه آنها را مانند روز اول حفظ کنید.
بنابراین بهتر است به این نکته توجه داشته باشید که ظروف مسی را هیچ‌گاه خالی و بدون محتوایی نظیر آب، روغن یا غذا روی حرارت قرار ندهید. همچنین بهتر است از حرارت دادن مستقیم این ظروف اجتناب کنید و برای این منظور از شعله پخش‌کن استفاده نمایید.
شایان ذکر است که محصولات صنایع دستی مسی که با استفاده از هنرهایی نظیر خاتم کاری و هنر فیروزه‌کوبی تزئین شده‌اند به مراقبت بیشتری نیاز دارند. بنابراین هنگام جابه‌جا کردن این محصولات بسیار احتیاط کنید که ضربه و صدمه‌ای به آنها وارد نشود، از شست‌وشوی این محصولات با آب داغ خودداری کنید و آنها را در معرض نور شدید آفتاب قرار ندهید. به این ترتیب لایه پلی‌استر بیرونی آنها نیز حفظ می‌شود و شفافیت و تلألؤ آنها همچنان مهمان خانه شما خواهد بود.
1. با ظروف مسی باید با احتیاط رفتار کرد
طول عمر ظروف مسی با شستشوی ملایم آنها، بیشتر خواهد شد. بهتر است از آب ولرم برای شستشوی ظروف مسی استفاده کرده و با اسفنج و صابون، درون و بیرون آنها را تمیز کرد. البته باید توجه داشت از اسفنج‌هایی که ضخیم بوده و جنبه سایشی داشته نباید استفاده کرد. هرگز نباید ظروف مسی را درون ماشین ظرفشویی قرار داد و یا از مواد شوینده قوی مانند وایتکس و یا شوینده‌های چند منظوره برای شستشوی آنها، استفاده کرد.
2. میزان حرارت ظروف مسی باید کنترل شده باشد
باید توجه داشت که ظروف مسی با دیگر ظروفی که به مراتب در آشپزخانه استفاده می‌شود، بسیار متفاوت خواهد بود. ظروف مسی را نباید به طور خالی روی حرارت قرار داد و حتماً باید درون آن، آب، روغن و یا غذا قرار داشته باشد. این کار عمر ظروف مسی را کاهش داده و حرارت مستقیم به این ظروف، بافت آنها را از بین می‌برد.
3. ظروف مسی باید برق انداخته شوند
از جمله ویژگی‌های ظروف مسی، کدر شدن آنها بعد از مدتی استفاده است. از دلایل اصلی سیاه شدن ظروف مسی نیز اکسید شدن آنها است. در نتیجه نباید به طور مداوم آنها را سابید. برای برق انداختن ظروف مسی، می‌توان از ترکیب جوش شیرین با سرکه یا آب‌لیمو استفاده کرد. این روش طبیعی برای برق انداختن ظروف مسی است. خمیر بدست آمده از ترکیب را با اسفنج نرم بر روی سطح ظرف کشیده و تا حد زیادی ظروف تمیز می‌شوند. بهتر است از نمک برای تمیز کردن ظروف مسی استفاده نشود، زیرا که نمک با مس ترکیب شده و از طول عمر ظروف می‌کاهد.
همچنین استفاده از نمک به کدر شدن هرچه بیشتر ظروف می‌انجامد. کرم تارتار نیز همین عملکرد را داشته و می‌تواند جایگزین خوبی برای این خمیر طبیعی باشد. از دیگر روش‌های برق انداختن ظروف مسی، استفاده از سس گوجه فرنگی است. بدین صورت که مقداری سس گوجه فرنگی را بر روی سطح ظرف مسی مالیده و بعد از یک ساعت با دستمالی نرم، آن را تمیز کرد. ظرف در نهایت بسیار تمیز و براق خواهد شد.
همه چیز درباره میناکاری روی مس
4. قلع اندود کردن ظروف مسی از واجبات است
از مهم‌ترین مواردی که باید بعد از خرید و استفاده از ظروف مسی رعایت نمود، قلع اندود کردن ظروف مسی است. براق کردن ظروف مسی مربوط به سطح بیرونی است و قلع اندود کردن ظروف مربوط به سطح درونی ظروف می‌شود. هنگام تولید ظروف مسی برای سطح داخلی آن از پوشش‌های فلزی مانند قلع، نیکل و استیل استفاده شده و همین مورد از ورود بیش از اندازه مس به دورن غذا جلوگیری خواهد کرد. ورود مس به درون غذا ممکن است باعث ایجاد مسمومیت‌های شدید شود.
پوشش‌های قلع و نیکل در هربار استفاده از ظروف مسی در پخت و پز، به طور محدودی وارد غذا شده و با مواد خوراکی ترکیب می‌شود. در طی استفاده مداوم از این ظروف، این پوشش به طور کامل از بین رفته و ظروف مسی باید دوباره قلع اندود شوند.
میناکاری و مس و پرداز، از جمله هنرهای اصیل و صنایع دستی باارزش و پرطرفدار در ایران به شمار می‌روند. محصولات به دست آمده از هر کدام از این هنرها، از نظر اصالت، مراحل ساخت، زیبایی و ارزش، منحصر به فرد بوده و ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند.
پیشنهادات آرامان برای ظروف مسی
میوه خوری مسی
یکی از جذاب‌ترین ظروف میوه خوری برای پذیرایی از مهمان‌ها نوع مسی آن است. میوه خوری مسی که در فروشگاه آرامان عرضه شده است از کیفیت ساخت بالایی برخوردار است و جنس آن نیز از مس مرغوب است. سطح داخلی این محصول قلع‌کاری شده و نقره‌ای رنگ است؛ بنابراین لکه نمی‌گیرد و سیاه نمی‌شود، سطح بیرونی آن نیز رنگ مسی روشن و زیبایی دارد. این میوه خوری پایه‌دار برای سرو انواع شیرینی و میوه کاربرد دارد و علاوه بر کاربردی بودن، می‌توان آن را در ویترین یا باکس منزل نیز نگهداری کرد و جذابیت دکوراسیون خانه را مضاعف نمود.
میوه خوری مسی
قندان گنبدی مسی
چای یکی از نوشیدنی‌های پرطرفدار و رایج میان ایرانیان است که در تمامی مراسم‌های خاص و ویژه نیز سرو می‌شود؛ به همین دلیل انواع ظروف چای‌خوری نیز از اهمیت خاصی برخوردارند. استفاده از قندان مسی در کنار ظروف چای‌خوری در مهمانی‌ها می‌تواند یک پذیرایی منحصربه‌فرد و مطلوب را برای میزبان رقم بزند.
قندان گنبدی مسی که در فروشگاه آرامان عرضه شده است، به طور کامل با دست چکش‌کاری شده است، درخشندگی شایان توجهی دارد و استفاده از آن در پذیرایی از مهمان‌ها، چشم‌ها را خیره می‌کند. مطابق با طریقه نگهداری و تمیز کردن ظروف مسی بهتر است این محصول نفیس را با دست شست‌وشو کنید و برای جلوگیری از حذف پوشش قلع آن از ریختن مواد اسیدی و ترش در آن خودداری کنید.
قندان گنبدی مسی
برای خرید انواع صنایع دستی ایرانی به‌خصوص ظروف مسی می‌توانید به فروشگاه اینترنتی صنایع دستی آرامان مراجعه کنید. در این فروشگاه انواع محصولا صنایع دستی نفیس مسی از جمله ظروف مسی، ظروف مس و پرداز، ظروف مسی فیروزه‌کوبی و ظروف مس و خاتم با کیفیت ساخت عالی و مواد اولیه مرغوب عرضه شده‌اند. کافی است در وب‌سایت آرامان محصولات موردنظر خود را سفارش دهید تا در اسرع وقت با بسته‌بندی مناسب به شما تحویل داده شوند.
نکات مهم در رابطه با نگهداری و تمیز کردن ظروف مسی
- بهتر است در همان ابتدای خرید ظروف مسی که برای پخت و پز مورد استفاده قرار می‌گیرند، درون آنها مقداری شیر جوشانده شود. این عمل برای ضدعفونی کردن و دیر سیاه شدن ظروف، کاربرد دارد. البته در نهایت شیر باید دور ریخته شود، زیرا پر از مواد سمی خواهد بود.
- حرارتی که به ظروف مسی وارد می‌شود باید بسیار کمتر از دیگر ظروف باشد. همچنین این حرارت نباید به طور مستقیم به ظرف وارد شود. فلز مس، رسانایی بالایی داشته و درصورت ورود حرارت به طور مستقیم به آن، پوشش قلعی ظروف مسی، خواهد سوخت.
- بهتر است برای اینکه پوشش قلع درون ظرف، از بین نرفته و ترکیبات مسی وارد مواد غذایی نشود، از پخت مواد اسیدی و ترش در درون ظروف مسی پرهیز شود.
- برای اکسید نشدن ظروف مسی و زنگ نزدن آنها، می‌توان از آب پیاز استفاده کرد. کافی است با یک قلم‌مو، آب پیاز بر روی ظروف مسی مالیده شود.
- ظروف مسی را بعد از شستشو باید به طور کامل خشک شود، تا قطرات آب بر روی ظروف باقی نمانده و موجب ایجاد لکه در ظروف نشود. همچنین ظروف مسی نباید در محیط مرطوب قرار گیرند، زیرا در مدت کوتاهی اکسید شده و کیفیت آنها کاسته می‌شود.
کلام آخر
فلز مس از جمله پرمصرف‌ترین فلزات در سراسر جهان است که در زندگی روزمره افراد کاربرد فراوانی دارد. استفاده از ظروف مسی از گذشته تاکنون در ایران بسیار زیاد بوده و بسیار برای پخت و پز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین امروزه ظروف مسی دکوراتیو نیز ساخته شده و در انواع دکوراسیون قابل است. برای تمیز کردن ظروف مسی، چه پخت و پز و چه تزئینی، روش‌های مختلفی وجود دارد. برخی از این روش‌ها سنتی بوده و از روش‌های دستی استفاده شده و روش‌های صنعتی نیز برای تمیز کردن ظروف وجود دارد. قلع اندود کردن ظروف مسی بیشتر مربوط به ظروف پخت و پز است و ظروف تزئینی بدون این کار، قابلیت استفاده دارند.