صنایع دستی کرمان، یکی از معروفترین دست سازهها در میان شهرهای مختلف ایران است . کرمان شهری است دیدنی با مردمانی خونگرم و آثار باستانی و مکانهای دیدنی زیاد که اگر صنایع دستی منحصر به فرد و کاربردی این استان را هم به دیگر ویژگیهای آن اضافه کنیم، تبدیل به یک منطقه کاملاً مناسب برای سفر در مرکز ایران میشود. در کرمان هم درست مانند دیگر نقاط ایران مردم بومی بر اساس نیازهای اولیه خود و با استفاده از مواد اولیه موجود در همان منطقه، اقدام به ساخت و تولید صنایع دستی میکنند که در درجه اول نیازهای کاربردی آنها را برطرف می‌کند و هم چنین در ساخت وسایل دکوری و تزئینی هم استفاده میشود. برای آشنایی بیشتر شما عزیزان با هنر مردمان این منطقه، در این مقاله به معرفی صنایع دستی کرمان میپردازیم.
صنایع دستی شهر کرمان درست مانند دیگر شهرهای ایران از تنوع زیادی برخوردار است. همان طور که میدانید در شهر کرمان بازار قدیمی تحت عنوان بازار گنجعلی خان وجود دارد که از گذشته محلی برای نمایش و فروش صنایع دستی بوده است. اگر سری به این بازار بزنید و صنایع دستی این شهر را از نزدیک ببینید متوجه خواهید شد که صنایع دستی این شهر هم نظیر سوغاتیهای آن بسیار متنوع و وسوسه انگیز است و میتواند برای تمام سلیقهها مناسب باشد. از جمله مهمترین صنایع دستی این شهر، مسگری، قالی بافی، عریض بافی، پته دوزی و مشبک چوب هستند. بسیاری از این صنایع دستی همچون قالی بافی در کارگاهها و بسیاری دیگر از آنها مانند شال بافی، پته دوزی و عریض بافی به صورت خانگی تولید می‌‌شوند که تقریباً بجز پته دو هنر دیگر از رونق افتاده است.
شاید مشابه بسیاری از این صنایع دستی را در شهرهای دیگر ایران هم بتوان پیدا کرد ولی تغییراتی کوچک که با دستان هنرمندان زنان و مردان کرمانی در هر شهر و روستایی روی صنایع دستی انجام میشود، هر کدام پیشینه و تاریخی دارد. در ادامه به معرفی معروفترین صنایع دستی کرمان میپردازیم:
معرفی انواع صنایع دستی کرمان
قالی بافی
یکی از معروفترین و محبوبترین صنایع دستی کرمان، قالی‌‌های دستباف هنرمندان این شهر است. قالی کرمان به اندازهای محبوب و مشهور است که حتی در ضرب المثل‌‌های ایرانی نیز از آن یاد شده است و به هر آن چه که کیفیت آن پس از گذشت سالیان هم دست نخورده و خوب باقی بماند، میگویند که مثل قالی کرمان میماند.
قالی دست بافت کرمان شاخصترین صنایع دستی کرمان به شمار میرود. قالی بافی در استان کرمان از دوران صفویان رواج داشته است و این شهر به دلیل قدمت قالی بافی در آن، طرفداران جهانی بسیاری دارد.
در واقع، بسیاری از قالیهایی که امروزه زینت‌بخش برخی کاخهای جهان شده است، به دست هنرمندان کرمانی بافته شدهاند. شهرت قالی این شهر به دلیل درآمیزی طرح و رنگ است.
قالی‌‌های کرمان در اندازههای مختلف بافته می‌‌شوند، تا جایی که هنرمندان حاذق کرمانی فرشهایی در اندازههای 100 متری هم به صورت سفارشی بافتهاند. پشم مورد نیاز برای بافت قالی‌‌های کرمان از خراسان و کرمانشاه تأمین میشود هر چند که در شهرهای کرمان، ماهان، رفسنجان، راور و چند شهر دیگر استان کرمان هم پشمهای با کیفیتی تولید میشود. از جمله طرح‌‌های رایج در قالی‌‌های کرمان میتوان به طرح خشتی، قاب قرآنی، سرام، شاه عباسی، نقش گل محمدی، ستونی، افشان، قابی، شکارگاه، ترنجی، برگ فرنگی و درختی اشاره کرد.
قالی‌‌های کرمان در صادرات غیر نفتی نقش بسزایی دارند. به خاطر داشته باشید که اگر قصد خرید فرش دست بافت داشتید حتماً سری به استان کرمان بزنید.
پته دوزی
یکی از معروفترین صنایع دستی کرمان، پته دوزی است. پته نوعی سوزن دوزی است که به وسیله زنان و دختران هنرمند کرمانی تولید میشود. در هنر پته دوزی، با استفاده از نخهایی از جنس کرک و ابریشم، الوان یا پشم روی پارچه طرحهایی دوخته میشود. به پارچه زیری پته، عریض میگویند که در رنگهای سبز، قهوه‌ای قرمز، سفید، نارنجی، زرد، مشکی، سرمه‌ای، عنابی موجود است. رایج‌ترین رنگهای عریض که در پته مورد استفاده قرار میگیرد، سفید و قرمز است
. برای اثبات این موضوع که پته یکی از صنایع دستی قدیمی کرمان است میتوان به روپوش مقبره شاه نعمت الله ولی اشاره کرد. شایان ذکر است که حدود یک قرن پیش، برای دوخت این پته بزرگ، 16 نفر زن هنرمند مشغول به کار شدند.
مسگری
این روزها در کنار این که از فواید استفاده از ظروف مسی بسیار میشنویم، به دلیل زیبایی این فلز استفاده از آنها تبدیل به یک ترند شده است که در بسیاری از آشپزخانهها میتوان آن را دید. به جرات میتوان گفت که هنر مسگری کرمان، یکی دیگر از صنایع دستی مهم این استان است. اگر به کرمان سفر کرده باشید و به بازار گنجعلی خان سری زده باشید آن چیزی که بیشتر از همه نظرتان را جلب می‌کند مغازه‌ها و استادکارانی هستند که مشغول به ساخت اشیای مسی هستند.
مس کرمان یکی از باکیفیتترین و مرغوبترین نوع مس در ایران است و همان طور که میدانید با استفاده از مسی که از معدن مس کرمان استخراج میشود، تهیه میشود. در واقع به دلیل شناختی که اکثر افراد از کیفیت مس کرمان دارند، به این استان سفر میکنند تا از ظروف و اشیای مسی دکوری خرید کنند. از صنایع دستی مسی کرمان میتوان به سینی، کشکول، تابلو، ظروف غذا خوری، قابلمه، و غیره اشاره کرد.
عریض بافی
عریض بافی در واقع، بافت نوعی پارچه نسبتاً ضخیم و پشمی است که پارچه زیرساخت پته دوزی از آن به دست میآید. در گذشته از این پارچهها به منظور دوخت البسهای مانند کت و پالتو استفاده میکردند ولی امروزه، تولید پارچه‌‌های عریض به میزانی کم شده است که حتی دیگر در پته دوزی هم مورد استفاده قرار نمیگیرد. در استان کرمان عریض بافیهای قدیمی در خانوادهها از نسلی به نسل دیگر به ارث میرسد و دست به دست میشود.
مشبک چوب
مشبک چوب هم یکی دیگر از صنایع دستی کرمان است و به معنای شبکه شبکه کردن یا پنجرهای کردن یا سوراخ کردن روی اشیاء است. این هنر سابقاً طرفداران بسیاری داشته است و میتوان نمونههای آن را روی دربها، پنجره‌ها و منبرهای مساجد و بسیاری از آثار تاریخی دید.
هنر مشبک کاری به دو صورت اجرا میشود، به شکل غیر پیوسته و پیوسته. مشبک کاری غیر پیوسته یعنی این که چوب به صورت جدا جدا بریده شود و روی سطح طرح چسبیده شود.
در مشبک کاری پیوسته کل طرح به هم متصل است. هنر مشبک چوب را در بسیاری از تابلوها، اشیاء تجملاتی و غیره میتوان دید. استادکاران ماهری در این زمینه در کرمان فعالیت میکنند و این هنر را به اعتلا رساندهاند.
کاشی و سرامیک رفسنجان
یکی دیگر از صنایع دستی استان کرمان، کاشی و سرامیک رفسنجان است. خاک مرغوبی که در رفسنجان وجود دارد، باعث شده تا کارخانههای سرامیک و کاشی زیادی در این منطقه مشغول به کار شوند. کلمه سرامیک از واژه کراموس گرفته شده و به معنای سفالینه است .
در واقع، در گذشته در مناطقی که خاک مرغوبی داشتند، کاشی و سفالینههای دست ساز درست می کردند. به طور کلی، کاشی از دو بخش استخوان بندی و لعاب رو تشکیل میشود البته در گذشته از لعاب رو استفاده نمیکردند و روی خشت زیرین تصویر و نقوشی را حک میکردند.
بعد از این که لعاب روی کار رایج شد و دیگر نقوش را بر لعاب روی سرامیک و کاشیها طراحی میکردند، هنرهایی مثل کاشی کاری پدید آمد که هم اکنون به یکی از صنایع دستی پر طرفدار استان کرمان تبدیل شده است.
علاوه بر آن، امروزه کاشیهای سفارشی هم تولید میشود به گونهای که طرح‌‌های خاصی همچون بناهای مختلف، مساجد، اشخاص معروف و غیره با نرم افزار روی لعاب سرامیک حک میشود و به این شکل اشخاص میتوانند کاشی مورد نظر خود را در قطعات مختلف سفارش دهند.
آجیده دوزی
آجیده دوزی، پنبه یا لایه دوزی یکی از هنرهای قدیمی ایرانی است که از زمان هخامنشیان تا به امروز، وجود دارد. معمولاً در هنر آجیده دوزی از طرح‌‌های برجسته استفاده میشود. در دورههای صفویه ، زندیه ، افشاریه و قاجاریه آجیده دوزی را بر روی پارچه‌‌های قلمکار ریز نقش و به شکل بخیه دوزی انجام میدادند. از این هنر در تولید سجاده، روتختی، روبالشی، روانداز، البسه، کلاه‌های دوریشی و شب کلاه و وسایل آشپزخانه استفاده میشود.
پارچه ابریشمی، پنبهای، ساتن، نخی، مخملی، اطلسی، کتان، تافته و پارچه‌‌های تلفیقی از نوع و جنس‌‌های مختلف به عنوان پایه این کار استفاده می‌‌شوند و طرحهایی از جمله گل بته‌ای، طرهای لچکی، نقوش هندسی، گل و مرغ، شمسهای و اسلیمی رایج‌ترین نقوش به کار رفته در آجیده دوزی هستند.
شال بافی
شاید دانستن این موضوع برای شما هم جالب توجه باشد که پیش از رواج قالی بافی در کرمان، شال بافی در این منطقه رایج بوده است؛ به همین دلیل، بسیاری از نقش و نگارها و طرح‌‌های قدیم فرش‌‌ها و قالی‌‌های کرمان بر گرفته از طراحی هنرمندان بر روی شال‌‌ها است. ابعاد این شال‌‌های بافته شده غالباً به طول 3 متر و عرض یک چهارم است که در رنگها و طرحهایی مثل لاجوردی، لاکی، بوتهای، زنگاری شاخ گوزنی، ترمه و غیره بافته می‌‌شوند.
صنایع دستی کرمان را از کجا بخریم؟
اگر به کرمان سفر میکنید مطمئناً فرصت مناسبی برای شما خواهد بود تا انواع و اقسام صنایع دستی این استان را از بازار آن خریداری کنید، ولی اگر فرصت سفر به این استان را ندارید و علاقه‌مند به صنایع دستی این استان هستید، میتوانید به فروشگاههای عرضه صنایع دستی در شهر خود بروید و این هنرهای دست ساز را خریداری کنید ولی پیشنهاد ما برای خرید صنایع دستی کرمان، بازدید از سایت فروشگاه اینترنتی سایت آرامان است. شما میتوانید در این فروشگاه آنلاین، بهترین و مرغوبترین صنایع دستی را با قیمتی مناسب خریداری کنید و نسبت به کیفیت و سلامت کالا و ارسال به موقع آن مطمئن باشید.
نکات مهم در خصوص صنایع دستی کرمان
کرمان یکی از شهرهای مرکزی ایران است که سابقه درخشانی در تولید صنایع دستی دارد. مهمترین و البته معروفترین صنایع دستی کرمان که البته آوازه جهانی هم دارد، قالی کرمان است تا جایی که به دلیل کیفیت و مرغوبیت بالا در ضرب المثل‌‌های ایرانی هم مورد استفاده قرار میگیرد.
از دیگر صنایع دستی پرطرفدار کرمان میتوان به مسگری، عریض بافی، پته دوزی، شال بافی و ... اشاره کرد.