همه ما دوست داریم که تحفه‌هایی از سفرهایی که رفته‌ایم با خود بیاوریم تا یاد و خاطره آن سفر را در خاطر خود نگه داریم. به‌علاوه برای این که به دوستان و آشنایان نشان دهیم که به یادشان بوده‌ایم می‌توان از این تحفه‌ها هدیه داد. صنایع دستی هر منطقه که منحصر به آن منطقه است از بهترین انتخاب‌ها برای منظورهای گفته‌شده است. استان کردستان هم که پر از یاد و خاطره است و می‌توان این یاد و خاطره را، هم در ذهن خودمان و هم در ذهن کسانی که به یادشان بوده‌ایم، با صنایع دستی کردستان زنده نگه داشت. برای آشنایی با تحفه‌هایی که می‌توانید از کردستان با خود ببرید، با ما همراه باشید.
معرفی انواع صنایع دستی کردستان
سفر به کردستان، دیار مردمی با فرهنگ غنی، بسیار جذاب و خاطره‌ساز خواهد بود. سرزمین کردها بخشی از جغرافیای مغرب ایران‌زمین را تشکیل می‌دهد که به‌طور کلی آب و هوایی سرد دارد و در فصل‌های بهار و تابستان خنک معتدل می‌شود. به همین خاطر می‌توان گفت بهار و تابستان بهترین زمان برای سفر به سرزمین مردم خون‌گرم کرد است.
شاید بتوان گفت یکی از زیباترین راه‌ها برای زنده نگه داشتن خاطره سفری که به کردستان رفته‌ایم صنایع دستی است که از این دیار با خود بازگردانده‌ایم. حتی اگر سفری هم در کار نبوده و فقط بخواهیم که نمادهایی از هنر کردستان را در اطرافمان داشته باشیم، باز هم صنایع دستی انتخاب مناسبی خواهد بود. در واقع صنایع دستی نه تنها نشان‌دهنده خلاقیت و ذوق خالق آن هستند (که تنها همین نکته می‌تواند کاربرد صنایع در زیباسازی اطرافمان را یادآور شود)، بلکه نمادی از فرهنگ و تمدن مردم منطقه‌ای هستند که این صنایع مربوط به آن‌جاست.
کردی دوزی
لباس‌های کردی پوشش‌های بسیار زیبایی هستند که تن‌پوش، سرپوش و پای‌افزار را شامل می‌شوند. انواع مختلف این لباس‌ها وابسته به فصل، نوع کاری که با لباس انجام می‌شود، موقعیتی که در آن این لباس پوشیده می‌شود، و نواحی سکونت افراد تغییر می‌کند. اجزای یک لباس کردی مردانه و زنانه خود می‌توانند بخشی از صنایع دستی استان کردستان را تشکیل دهند (مثلا کلاش)؛ ولی به‌طور کلی می‌توان یک دست لباس کردی را ارمغان و تحفه‌ای از دیار کردستان و نمونه‌ای از صنایع دستی کردستان دانست.
گیوه بافی به‌عنوان مهم‌ترین صنایع دستی کردستان
گیوه پاپوشی تابستانی و سبک است که قدمتی طولانی دارد و ساخته دست است. جنس رویه این پاپوش می‌تواند نخ پنبه‌ای یا نخ ابریشم باشد و کف آن را پارچه، چرم یا لاستیک می‌پوشاند. در گیوه هوا به راحتی جریان می‌یافت و در نتیجه پا کم‌تر عرق می‌کرد و بوی بد می‌گرفت. جالب است بدانید که فرقی ندارد هر لنگه از یک جفت گیوه را به کدام پا کنیم! کلاشی که در کردستان به‌عنوان یکی از صنایع دستی مهم به گوش می‌خورد، گیوه‌ای است مربوط به نقاط کردنشین ایران‌زمین که شاید بتوان آن را مهم‌ترین صنایع دستی استان کردستان در نظر گرفت. کلاش در زبان لکی معنای کفش می‌دهد و مردان آن را بیشتر به پا می‌کنند. رویه و کف کلاش به ترتیب از پنبه و پارچه ساخته می‌شود.
نمدمالی
شاید بتوان گفت که قدمت نمدمالی در کردستان به پیشینه دامداری آن‌ها باز می‌گردد. جنس نمد در برابر سرما و گرما و رطوبت به‌عنوان عایق عمل می‌کرده و در نتیجه در کردستان کوهستانی و سرد کاربرد زیادی دارد. دلیل دیگر رواج آن، دسترسی آسان به ابزار و مواد ساخت آن بوده است. نمد در موارد زیرانداز، لباس و خورجین کاربرد دارد.
ارغوان بافی
این صنایع دستی محصول الهام از طبیعت و استفاده از چیزهایی است که در اطراف یافت می‌شود. مثلا مردم منطقه هورامان در کردستان با استفاده از ترکه‌های درخت ارغوان وسایل مورد نیاز خود را در اوج زیبایی و سادگی می‌بافند. این ترکه‌ها را با قرار دادن زیر آب نرم کرده و سپس به بافتن آن اقدام می‌کنند.
جاجیم بافی: یکی از صنایع دستی رایج کردستان و ایران
جاجیم بافی به‌عنوان یکی از صنایع دستی رایج در ایران (و از جمله صنایع دستی کردستان) و بین خانواده‌های روستایی و عشایر، نقش زیرانداز و فرش را ایفا می‌کند و در بعضی موارد برای بسته‌بندی اسباب و یا به‌عنوان بالاپوش مورد استفاده قرار می‌گیرد. جاجیم در واقع محصول دست‌بافی است که ضخامت کمی دارد و در بافت آن از نخ‌های پشمی یا پنبه‌ای استفاده می‌شود. جاجیم‌های کردستان هنر دست زنان عشایر است.
از آن جا که ممکن است جاجیم و گلیم با یک‌دیگر اشتباه گرفته شوند، باید در نظر داشت که این دو در مواردی چون ضخامت (جاجیم نازک‌تر است)، نوع بافتن و نوع چله مورد استفاده در بافت آن‌ها با هم تفاوت دارند.
شال بافی
شالی که در مناطق کردستان رایج است، پارچه‌ای نواری است که از پشم بزی به نام مرغز تهیه می‌شود. این بز گونه‌ای خاص و مختص مناطق کردستان است. دلیل استفاده از این نوع بز در شال بافی ظرافت، محکم بودن، زیبایی، نرم بودن، لطافت و سازگاری با پوست و بدن انسان انسان است. خاستگاه این نوع شال شهر آرمرده در بانه است و شال بافی هم‌اکنون حرفه اصلی مردم شهر (به‌خصوص زنان) است. کارکرد شال در پوشاندن بدن است و در حال حاضر از زیباترین و گران‌ترین لباس‌هایی است که می‌توان به تن کرد.
پستک بافی
پستک یک پوشش جلیقه‌مانند مردانه در استان کردستان است که در فصول سرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیشترین رواج این پوشش در بانه است و بافت ظریف آن با استفاده از پشم بز مرغز انجام می‌شود. می‌توان گفت که پستک بافی تلفیقی است از دو صنعت نساجی و نمدمالی.
موج بافی: از اصیل‌ترین صنایع دستی کردستان
موج بافی از اصیل‌ترین صنایع دستی کردستان است که با پشم گوسفند و دستگاهی مخصوص انجام می‌شود. طرح پارچه‌های موج غالبا چهارخانه و به رنگ‌های گوناگونی بوده است. از کارکردهایی که موج در گذشته و در زندگی مردم کردستان داشته است می‌توان به جانماز، رختخواب، پرده، لحاف کرسی و پتو اشاره کرد.
قالی و گلیم
قالی و گلیم بافی از زمان‌های گذشته منبع درآمدی برای کردستان بوده است. از شهرهایی که قالی‌شان در سطح جهان شناخته‌شده‌تر است می‌توان سنندج، بیجار و بوکان را نام برد. قالی‌هایی که در کردستان بافته می‌شود سه سبک دارند: سنه، افشار و بیجار (که به آن گروس هم می‌گویند). قالی بیجار که شهرتی جهانی دارد، جنس خوبی دارد و با بافتی فشرده و ضخیم سبب استحکام بالایی دارد. قالی سنه هم که سبکی دیگر از قالی‌بافی در کردستان است، بافت تک‌پود دارد و مثل قالی بیجار، متراکم است. قالی افشار سبک دیگری از قالی‌بافی کردستان بوده و در سقز، بانه و دیواندره رایج است.
گلیم دست‌باف هنر دیگری از مردم خطه کردستان است که در بافتش از روش بافت چاکدار استفاده می‌شود. گلیمی که به این روش بافته شده است، دو رو بوده و در بافت آن از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و دیگر چهارپایان اهلی استفاده می‌شود. کاربرد گلیم در پوشاندن زمین و دیوار یا به‌عنوان روانداز حیوانات باربر بوده است.
نازک‌کاری چوب
به‌خاطر وجود چوب‌های مرغوب درختان جنگلی، صنایع دستی کردستان که با چوب ساخته می‌شود رواج زیادی دارد. نازک‌کاری چوب در این استان یک و نیم قرن قدمت دارد و پایه‌گذار این صنایع دستی، مرحوم نعمت‌اله نعمتیان بوده است. با این روش از چوب گردو و سنجد برای ساختن وسایل ظریف طرح‌دار (مثل شطرنج) استفاده می‌شود. طرح‌ها در این روش به شکل روکش از چوب در می‌آیند و روی محصول موردنظر قرار می‌گیرند.
خراطی چوب در زمره صنایع دستی کردستان
همان‌طور که پیش‌تر هم بیان شد، منابع چوبی باکیفیتی در کردستان در دسترس است که گذشتگان کردستان با استفاده از آن‌ها به خراطی و رواج آن می‌پرداختند. محصولات صنایع دستی خراطی که در کردستان تولید می‌شد محصولاتی را از انواع مهره‌های شطرنج تا عصا در بر می‌گرفت.
سازهای سنتی
در شهر سنندج که به‌عنوان شهری که در موسیقی خلاق است شناخته می‌شود، ساخت سازهای سنتی هم به‌خاطر دسترسی مناسبی که به منابع چوبی باکیفیت دارند به‌عنوان صنایع دستی رایج است و کارگاه‌های زیادی به همین منظور در سنندج وجود دارند.
نکات مهم درباره صنایع دستی کردستان
از آن جا که صنایع دستی قرار است به‌عنوان یادگاری از یک دیار و برای زیبایی مورد استفاده قرار گیرد و باید بتواند که حس آن دیار را در ذهنمان زنده کند، نیاز است تا انتخاب و خرید آن با دقت کافی انجام شود. به طور کلی و در خرید صنایع دستی باید به نکات زیر توجه کرد:
- صنایع دستی مختلف منطقه را بشناسیم و بنا بر سلیقه فردی که تحفه برای اوست، صنایع دستی را انتخاب کنیم.
- ببینیم که در ساخت این صنایع از چه موادی استفاده شده و آیا این مواد مرغوبیت کافی را دارند یا خیر. این مسئله در صنایع دستی کردستان چون پستک بافی که از پشم بزی خاص به نام مرغز استفاده می‌شود اهمیت بیشتری می‌یابد؛ چرا که در دوام محصولات در صورت عدم استفاده از پشم مرغوب کاهش می‌یابد.
- مراحل و نحوه ساخت محصول به چه صورت و توسط چه کسی بوده است؛ چرا که صنایع دستی کار دست است و ظرافت ساخت آن را تنها افراد باتجربه می‌دانند.
- موارد متفرقه‌ای هم در خرید صنایع دستی باید مورد توجه قرار گیرد که بیشتر شخصی است؛ مواردی از قبیل بودجه در اختیار و یا قصد از خرید صنایع دستی.
- خرید را از جای مطمئن انجام دهیم! کافی است که برای پیدا کردن جایی برای خرید محصول موردنظرتان جست‌وجویی انجام دهید تا تعداد زیادی سایت فروشنده که در ظاهر فرق خاصی ندارند روبه‌رو شوید. در چنین مواردی خرید از محلی مطمئن ضروری به نظر می‌رسد. به همین منظور سایت اینترنتی فروشگاه صنایع دستی آرامان با دسته‌بندی صنایع دستی مختلف و قیمت‌دهی برخط شرایط انجام خریدی مطمئن را برای مشتریان فراهم می‌کند.
پس اگر شما هم می‌خواهید از صنایع دستی کردستان در خانه داشته باشید یا هدیه دهید، سایت آرامان محل خوبی برای انتخاب و خریداری آن‌هاست!