صنایع دستی (Handicrafts) مجموعه‌ای از محصولات دست‌ساز انسان‌ها هستند که تجلی‌بخش فرهنگ، هنر، اصالت و باورهای مردم هر منطقه هستند. این محصولات علاوه‌بر آنکه از ارزش معنوی بالایی برای مردم مناطق مختلف برخوردارند، نقش مهمی نیز در بهبود معیشت و وضعیت اقتصادی آن‌ها ایفا می‌کنند.
کشور ایران باتوجه به برخورداری از فرهنگ و تاریخ غنی، قومیت‌های متعدد و آداب و رسوم متنوع، خاستگاه و مبدأ پیدایش هنرهای دستی بی‌شماری بوده است و بسیاری از هنرمندان و صنعتگران این سرزمین در زمینه تولید و توسعه انواع هنرهای دستی فاخر، پیشرو بوده و خوش درخشیده‌اند. اگر می‌خواهید بدانید ویژگی‌های انواع صنایع دستی چیست؟ و چه کاربردهایی دارند در ادامه با این مقاله از فروشگاه صنایع دستی آرامان ما همراه باشید.
صنایع دستی چیست؟
اگر بخواهیم پاسخی جامع به پرسش صنایع دستی چیست؟ بدهیم، می‌توانیم به تعریف سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد و دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات یونسکو در سال 1997 اشاره کنیم. در این تعریف، صنایع دستی به محصولاتی اطلاق می‌شود که کاملاً به‌صورت دستی یا با بهره‌گیری از ابزارهای تولید ساده ساخته می‌شوند. استفاده از ابزارهای مکانیکی در تولید این محصولات، تا حدی امکان‌پذیر است که مانع تجلی خلاقیت و هنر صنعتگر نشوند.
این محصولات دارای ارزش زیبایی‌شناختی و هنری هستند، مبتنی بر نمادهای فرهنگی، مذهبی، سنتی و تاریخی هر منطقه ساخته می‌شوند و می‌توانند دارای کارکردهای تزئینی و کاربردی باشند.
تاریخچه صنایع دستی ایران
اگر بخواهیم به پرسش «صنایع دستی چیست؟» پاسخ جامعی بدهیم ابتدا باید تاریخچه صنایع دستی در ایران را مورد بررسی قرار دهیم. ایران در کنار هند و چین در زمره تولیدکنندگان اصیل صنایع دستی در جهان به شمار می‌رود. وجود تاریخ، فرهنگ و تمدن اصیل و برخورداری مناطق مختلف آن از خرده فرهنگ‌های متنوع بر غنای تولید انواع صنایع دستی در این مرز و بوم افزوده است.
به عنوان مثال در دوره هخامنشیان سنگ‌تراشی و حکاکی نقوش گیاهان و حیوانات بر روی سنگ‌های تزئینی بسیار مورد توجه هنرمندان و صنعتگران بوده است.
در دوره ساسانیان هنر فلزکاری به اوج شکوفایی خود رسیده بود و انواع مختلفی از ظروف طلایی و نقره‌ای تزئینی و کاربردی با استفاده از هنر قلمزنی و میناکاری توسط صنعتگران خلاق این عصر تولید شده است. علاوه بر این مبدأ پیدایش هنرهای دستی دیگری نظیر تشعیر، نگارگری و تجلید نیز به دوره ساسانیان برمی‌گردد.
شما می‌توانید در مقاله هنر تشعیر چیست بیشتر درباره این هنر ایرانی بخوانید.
در دوره سلجوقیان نیز حکاکی و مشبک کاری روی انواع ظروف فلزی متداول شد. صنایع دستی پارچه‌بافی و انواع رودوزی از زمان سلوکیان و تولید فرش و گلیم از دوران صفویه در این سرزمین رایج شده است. صنایع دستی کاشی‌کاری نیز در دوره قاجار به اوج شکوفایی خود در ایران رسیده است. تولید محصولات صنایع دستی آبگینه و خاتم کاری روی چوب نیز در قرن اخیر در ایران رواج بیشتری پیدا کرده است.
اهمیت صنایع دستی
اهمیت فرهنگی
هنرهای دستی نقش مهمی در بازنمایی تاریخ، فرهنگ و سنت‌های هر کشور یا جامعه‌ای دارند. در حقیقت، صنایع دستی، عنصری اساسی برای حفظ هنر، میراث، فرهنگ غنی سنتی، مهارت‌ها و استعدادهای مردمان هر منطقه است؛ به‌طوریکه امروزه اصالت و تاریخ غنی جوامع را بر اساس انواع هنرهای دستی و محصولات هنری به‌جامانده از قرن‌های گذشته آن‌ها ارزیابی می‌کنند.
اهمیت اقتصادی
صنایع دستی نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها دارد؛ در این صنعت، با بهره‌گیری از کم‌ترین امکانات و حداقل سرمایه می‌توان فرصت‌های شغلی زیادی فراهم نمود و همگام با توسعه گردشگری، درآمدهای ارزی قابل‌توجهی از طریق عرضه این محصولات کسب نمود.
امزوزه تولید انواع صنایع دستی در ایران روبه‌رشد بوده و محصولات حاصل از هنرهای برجسته این مرز و بوم، در زمره کالاهای صادراتی محبوب و پرتقاضا قرار گرفته‌اند. این صنعت به منبع درآمد مهمی برای روستاییان و صنعتگران تبدیل شده است و پیش بینی می‌شود که بازار فروش آن در داخل و خارج از کشور در آینده رونق بیشتری پیدا کند.
با صنایع دستی استان مازندران در این مقاله از فروشگاه صنایع دستی آنلاین آرامان آشنا شوید.
ویژگی‌های انواع صنایع دستی
در پاسخ به این پرسش که ویژگی‌های انواع صنایع دستی چیست؟ می‌توانیم به ویژگی‌های زیر که میان انواع هنرهای دستی در ایران مشترک هستند اشاره کنیم:
- انواع صنایع دستی ایرانی با بهره‌گیری از مواد اولیه بومی و با استفاده از ابزارهای ساده دستی تولید می‌شوند و انعکاس دهنده خلاقیت و هنر سازندگان آن‌ها هستند.
- انواع صنایع دستی در مناطق شهری و روستایی تولید می‌شوند، نیازی به استفاده از فناوری‌های پیچیده ندارند، آموزش و یادگیری ساخت آن‌ها ساده است و اغلب این محصولات، علاوه‌بر داشتن زیبایی ظاهری، کاربردی نیز هستند.
- رنگ‌ها و طرح‌های مورد استفاده در ساخت انواع محصولات هنری دست‌ساز، برگرفته از طبیعت و تجلی‌گر روحیه و شور و ذوق مردم هر منطقه است.
- بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از 70 درصد صنایع دستی عرضه شده در ایران توسط زنان هنرمند تولید شده‌اند؛ بنابراین زنان ایرانی نقش قابل توجهی در ماندگار کردن فرهنگ و اصالت ایرانی دارند.
با انواع صنایع دستی در این مقاله از فروشگاه صنایع دستی آنلاین آرامان آشنا شوید.
مهم‌ترین انواع صنایع دستی ایرانی
یکی از پرسش‌های پرتکرار کاربران این است که مهم‌ترین انواع صنایع دستی ایرانی کدامند؟ در ادامه به برجسته‌ترین انواع صنایع دستی ایرانی اشاره می‌کنیم:
- خاتم‌کاری: خاتم‌کاری، یکی از نفیس‌ترین هنرهای دستی ایران به‌شمار می‌رود که روی قطعات کوچک چوب، استخوان یا فلز انجام می‌شود. نقوش زیبای سنتی خاتم‌کاری نظیر اشکال هندسی ستاره‌ای، بر روی چوب‌های مرغوب و ظریفی نظیر ساج، آبنوس، گل رز و پرتقال طراحی می‌شوند. این هنر که بیشتر در اصفهان، شیراز و کرمان رواج دارد، نسبت به سایر هنرهای دستی به دقت و ظرافت بیشتری نیاز دارد. برای مشاهده و خرید محصولات خاتم کاری به این صفحه از فروشگاه آنلاین آرامان مراجعه کنید.
- قلمکاری: پارچه قلمکار، یکی از انواع پارچه‌های تزئینی پرتقاضا است که برای تولید آن از مهرهای چوبی طرح‌دار ساخته شده از چوب درخت گلابی استفاده می‌شود. نقوش مورد استفاده برای طراحی پارچه قلمکار، سنتی و اصیل بوده و با رنگ‌های دلنشینی رنگ‌آمیزی می‌شوند. برای مشاهده و خرید محصولات قلمکاری به این صفحه از فروشگاه آنلاین آرامان مراجعه کنید.
برای آشنایی با نحوه ساخت پارچه قلمکار این مقاله از سایت آرمان را از دست ندهید.
- میناکاری: میناکاری هنر رنگ‌آمیزی و تزئین فلزات و سفال با رنگ‌های لعابدار و انواع طرح‌های میناکاری است که پس از حرارت دیدن تثبیت می‌شود. این هنر باشکوه، نه‌تنها برای ساخت ظروف دکوری و کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بلکه برای تزئین درب و لوسترهای عمارت‌ها و امکان مذهبی نیز کاربرد دارد. برای مشاهده و خرید محصولات میناکاری به این صفحه از فروشگاه آنلاین آرامان مراجعه کنید.
- فیروزه‌کوبی: با استفاده از این هنر، تکه‌های کوچک سنگ فیروزه را با نظم و ظرافت خاصی به‌صورت موزاییکی روی زیرساخت‌هایی از جنس مس، برنج و نقره قرار می‌دهند و ظروف پذیرایی زیبا و باشکوهی تولید می‌کنند. هنر فیروزه‌کوبی علاوه‌بر آنکه برای ساخت و تزئین ظروف پذیرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای طراحی و ساخت انواع زیورآلات نظیر گردنبند، گوشواره و انگشتر نیز کاربرد دارد.
فیروزه ایرانی به علت رنگ شفاف و آبی آسمانی خود بسیار شناخته شده و محبوب است. البته در ایران انواع گوناگونی از فیروزه در رنگ‌های متفاوت وجود دارد اما محبوب‌ترین و بیشترین فیروزه‌های جهان در ایران است. به همین علت است که کارشناسان معتقدند جایگاه فیروزه در هنر ایرانی بیشتر از هر کشوری حتی مصر است.
با صنایع دستی استان یزد در این مقاله از فروشگاه صنایع دستی آنلاین آرامان آشنا شوید.
- مینیاتور و نگارگری: نگارگری یکی دیگر از صنایع نفیس دست‌ساز ایرانی است که بر روی کاغذ، سنگ، چوب، سفال و استخوان حیوانات انجام می‌شود. یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های این هنر ارزشمند، رنگ‌آمیزی درخشان و اصیل آثار مربوط به آن است. تابلوها و اشیاء دکوراتیو حاصل از هنر نگارگری بسیار پرطرفدار و محبوب هستند. برای مشاهده و خرید محصولات نگارگری به این صفحه از فروشگاه آنلاین آرامان مراجعه کنید.
- ترمه‌بافی: ترمه نوعی پارچه لطیف و نرم است که با استفاده از نخ‌های مرغوبی از جنس ابریشم و کرک و پشم حیوانات تولید می‌شود. دست‌بافته‌های هنر ترمه‌بافی از نقوش و رنگ‌های منحصربه‌فردی برخوردارند، کاربردهای متعددی دارند و بازار فروش آن‌ها از رونق خوبی برخوردار است.
- سفالگری: سفالگری از جمله هنرهای قدیمی ایرانی است که هنوز هم برای ساخت ظروف آشپزخانه کاربردی و تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای ساخت این صنایع دستی، از خاک رس مرغوب استفاده می‌شود و محصولات تولید شده با رنگ‌های جذابی رنگ‌آمیزی می‌شوند.
- گیوه‌بافی: گیوه نوعی پاپوش یا کفش دست‌ساز است که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین هنرهای دستی ایرانی شناخته می‌شود و بازار فروش آن رونق مناسبی دارد. متریال مورد استفاده و نوع بافت گیوه، به‌گونه‌ای است که امکان گردش هوا از طریق منافذ ریز آن وجود دارد و استفاده از آن برای روزهای گرم بسیار مناسب است. این محصول زیبا و کاربردی در انواع مختلف زنانه، مردانه و بچگانه با رنگ‌بندی‌های متنوع تولید و به بازار عرضه می‌شود.
طبقه‌بندی انواع صنایع دستی
صنایع دستی ایرانی را بر اساس نظر کارشناسان فرهنگستان هنر به انواع زیر طبقه‌بندی می‌کنند.
دست‌بافت‌های داری
بافته‌های داری شامل قالی، گلیم، زیلو و گبه هستند. شناخته شده‌ترین و برجسته‌ترین نوع زیرانداز، از گذشته تابه‌حال، قالی بوده است که از جنس پشم، کرک یا ابریشم تولید می‌شود. گلیم نیز، پس از قالی، یکی از پرطرفدارترین زیراندازها و کف‌پوش‌ها است که به‌صورت گلیم یک‌رو و گلیم دورو تولید می‌شود.
دست‌بافت‌های دستگاهی
بافته‌های دستگاهی مشتمل بر انواع جاجیم، پلاس و پارچه هستند. دست‌بافت‌های جاجیم شامل گلیمچه، چنته، جاجیم، ماشته، جاجیمچه و اهرامی هستند.
پارچه نیز به انواع پارچه فاخر و پارچه‌های معمولی تقسیم‌بندی می‌شود. از جمله پارچه‌های فاخر می‌توان به پارچه‌های مخمل، ترمه، ابریشمی و مخمل اشاره کرد. سایر پارچه‌ها نظیر پرده‌ای، کرباس، شمد و نظایر آن در زمره پارچه‌های معمولی قرار می‌گیرند.
رودوزی‌های سنتی
رودوزی‌های سنتی، خود به سه نوع دوخت روی پارچه، دوخت داخل پارچه و تزئین پارچه تقسیم‌بندی می‌شوند. انواع هنرهای دستی مرتبط با دوخت روی پارچه شامل سوزن‌دوزی، قلاب‌دوزی، ملیله‌دوزی، پته‌دوزی، نواردوزی و نظایر آن هستند. هنرهای دستی مرتبط با دوخت داخل پارچه شامل سکمه‌دوزی و چشمه‌دوزی هستند.
هنرهای فلزی
اگر می‌خواهید بدانید پرکاربردترین نوع صنایع دستی چیست؟ در پاسخ باید گفت که صنایع دستی فلزی در ایران موارد استفاده زیادی دارند، از تنوع بالایی برخوردارند و شامل قلمزنی، زرگری، هنر ملیله کاری روی فلزات، نقره‌کوبی، ضریح‌سازی، زیورآلات سازی، مس‌کوبی و مشبک کاری هستند.
میناکاری
هنر میناکاری شامل مینای نقاشی، مینای مرصع و مینای خانه‌بندی است. مینای نقاشی همان میناکاری روی مس است. یعنی هنرمند از ظرفی با زیرساخت مس برای پیاده کردن طرح و رنگ خود استفاده می‌کند
سفالگری
سفالگری در دو نوع لعابدار و بدون لعاب توسط هنرمندان انجام می‌شود. سفالگری بدون لعاب شامل انواع سفالگری چرخ کاری، سفالگری نقش برجسته و سفالگری با دست هستند. سفالگری لعابدار نیز از انواع نقاشی روی لعاب، سفالگری دوغابی، نقاشی زیر لعاب و لعاب‌سازی تشکیل شده است.
آبگینه
شاید علاقمند باشید بدانید که یکی از باظرافت‌ترین صنایع دستی چیست؟ در پاسخ باید گفت که آثار دست‌ساز مربوط به هنر آبگینه که در دو نوع شیشه‌گری و تزئین شیشه توسط صنعتگران انجام می‌شود، بسیار زیبا، ظریف و چشم‌نواز هستند. شیشه‌گری را می‌توان به روش فوتی و فوتی قالبی انجام داد.
تزئین شیشه را می‌توان به روش‌های آبگزکاری، تراش روی شیشه، نقاشی پشت شیشه، مینا روی شیشه، مات‌کاری و ترکیب شیشه و فلز انجام داد. برای مشاهده و خرید محصولات آبگینه به این صفحه از فروشگاه آنلاین آرامان مراجعه کنید.
صنایع دستی چوبی
هنرهای دستی متنوعی با بهره‌گیری از انواع چوب به‌وجود آمده‌اند؛ از جمله این هنرهای نفیس می‌توان به ارسی سازی، خاتم‌کاری، خراطی، معرق‌کاری، منبت‌کاری، نازک کاری و کنده‌کاری اشاره کرد.
صنایع دستی سنگی
تنوع سنگ‌ها در مناطق مختلف موجب شده تا هنرهای دستی مختلفی نیز مرتبط با آن‌ها رواج پیدا کند. برخی از هنرهای دستی مرتبط با سنگ‌ها شامل سنگ تراشی، حکاکی روی سنگ، فیروزه‌کوبی، مرصع‌کاری و خراطی سنگ هستند.
نگارگری
انواع صنایع دستی نگارگری شامل نگارگری کتاب، طراحی سنتی، طراحی گلیم، طراحی ناخنی و طراحی قلمی هستند.
مقاله هنر نگارگری چیست به شما درباره این هنر ایرانی بیشتر توضیح می‌دهد.
حصیربافی
حصیربافی نیز یکی از هنرهای دستی پرطرفدار است که در مناطقی که گیاهانی نظیر نی و واش به وفور وجود دارند رواج پیدا کرده است. این صنایع دستی شامل بامبوبافی، چیغ بافی، بوریابافی و مرواربافی است.
محصولات آرامان
شکلات خوری قلمزنی
شکلات خوری بدون پایه قلمزنی که در فروشگاه آرامان عرضه شده است، از جمله ظروف پذیرایی لوکس به‌شمار می‌رود که حاصل هنر دست صنعتگران قلمزنی بر روی زیرساختی از مس مرغوب است. این صنایع دستی خوش نقش و نگار و اصیل در اندازه‌های متنوع 15 سانتی‌متری، 25 سانتی‌متری، 28 سانتی‌متری، 33 سانتی‌متری و بزرگ در آرامان موجود هستند و قیمتی مقرون‌به‌صرفه دارند.
این محصول را همچنین می‌توانید به‌عنوان قندان یا آجیل‌خوری مورد استفاده قرار دهید یا در ویترین و باکس منزل و محل کار نگهداری کنید تا نقش مؤثری در زیبایی دکوراسیون محیط زندگیتان داشته باشد.
شکلات خوری بدون پایه قلم زنی
پته روتختی
پته روتختی دو نفره که در فروشگاه آرامان عرضه شده است، یکی از شیک‌ترین و نفیس‌ترین محصولات حاصل از هنر پته‌دوزی است که علاوه‌بر روتختی، به‌عنوان رومیزی هم قابل استفاده است. این روتختی که تماماً با استفاده از هنر دست هنرمندان پته‌دوزی تولید شده، با بهره‌گیری از الیاف طبیعی ساخته شده است، نقوشی ظریف، زیبا و اصیل دارد، آستردوزی آن با دقت بالایی انجام شده و رنگ زیبای آن نیز جلوه باشکوهی به محیط زندگی شما می‌بخشد.
این محصول فاخر، عمدتاً به‌عنوان یکی از اقلام سرویس جهیزیه خریداری می‌شود و طرفداران پروپاقرصی دارد. شایان ذکر است که محصولات پته‌دوزی دیگری با طرح‌های مختلف و با ابعاد متنوع در فروشگاه آرامان موجود هستند که به‌عنوان کاور کوسن و رومیزی انواع میز جلومبلی، عسلی و میز غذاخوری قابل کاربرد هستند.
پارچه قلمکار اعلا گلیمی (135*200 cm)
کلام آخر صنایع دستی چیست؟
در این مطلب تلاش کردیم که به پرسش صنایع دستی چیست؟ پاسخ جامعی بدهیم و ویژگی‌های انواع هنرهای دستی را بیان نماییم. همچنین طبقه‌بندی انواع صنایع دستی را ارائه نمودیم. در ادامه، به‌صورت خلاصه نکاتی مهم درباره خرید انواع هنرهای دستی را با هم مرور می‌کنیم:
- با ماشینی شدن زندگی و علاقه افراد به بازگشت به طبیعت (back to nature)، تمایل به خرید و استفاده از محصولات طبیعی و سنتی به شدت افزایش پیدا کرده است. بنابراین درصورتیکه قصد خرید هدیه برای دوستان یا عزیزانتان دارید و از سلیقه آن‌ها نیز به‌خوبی آگاه نیستید، خرید محصولات هنری دست‌ساز، بهترین انتخاب است؛ چراکه با هرنوع سلیقه‌ای سازگاری دارد و هدیه‌ای ویژه، منحصربه‌فرد و سورپرایز کننده به‌حساب می‌آید.
- درصورتیکه به هنرهای دستی علاقه دارید و قصد خرید محصولات مربوط به آن را دارید، ابتدا بهتر است بدانید که ویژگی‌های انواع صنایع دستی چیست؟ و آگاهی و دانش کافی در این زمینه داشته باشید تا خریدی اصیل، باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه را تجربه کنید.
- برای تهیه انواع محصولات دست‌ساز تولید شده در استان‌های مختلف کشور، می‌توانید از فروشگاه آنلاین صنایع دستی آرامان بازدید کنید. در وب‌سایت این فروشگاه تنوع بالایی از محصولات ترمه‌بافی، فیروزه‌کوبی، قلمکاری، سفالگری و ... با قیمت مناسب وجود دارد؛ ضمن آنکه محصولات این فروشگاه از مواد اولیه مرغوب تهیه شده‌اند و ساخته دسته هنرمندان و صنعتگران باتجربه هستند. بنابراین می‌توانید با اطمینان از مرغوبیت محصولات، صنایع دستی موردنظرتان را در آرامان سفارش دهید و در حداقل زمان تحویل بگیرید.