
بسیاری از کسانی که به جزیره قشم سفر میکنند، با دیدن صنایع دستی قشم، بخش قابل توجهی از سوغاتی را که میخواهند برای دوستان و نزدیکان خود تهیه کنند، از میان این صنایع دستی انتخاب میکنند. جزیره قشم که در جنوب ایران و در خلیج فارس واقع شده است، یکی از قدیمیترین مناطق ایران بوده و فرهنگ آن متأثر از تاریخ پر فراز و نشیب آن است. صنایع دستی جزیره قشم بیشتر برای رفع نیاز مردم محلی تهیه و تولید میشود و مواد اولیه به کار رفته در آن نیز در همین جزیره موجود است یا این که از نواحی اطراف به قشم آورده میشود. به دلیل جایگاه و اهمیت سازههای دستی در جزیره قشم، در این مقاله سعی کردهایم تا به صورت اختصاصی به صنایع دستی قشم بپردازیم.
همان طور که میدانید، قشم، بزرگترین جزیره ایران محسوب میشود و نه تنها جاذبههای گردشگری فراوانی دارد، صنایع دستی و آثار هنری این جزیره هم بر جذابیت آن افزوده است. آنچه بیش از همه در صنایع و هنرهای دستی قشم جلب توجه میکند، کاربرد رنگ در سازههای دستی و محصولاتی مانند وسایل زینتی، انواع لباس و… است. در واقع ساکنین جزیره قشم بدون اینکه از مبانی طراحی و رنگ به صورت آکادمیک مطلع باشند، آن را در صنایع دستی این منطقه به بهترین شکل اجرا میکنند، در ادامه به معرفی انواع صنایع دستی قشم میپردازیم:
انواع صنایع دستی قشم
عمده ترین بخش صنایع دستی قشم باز میگردد به انواع دوخت که غالباً در لباس زنان و دختران قشم کاربرد دارد و ویژگی بارز آنها استفاده از رنگهای متنوع و طرحهای برگرفته از طبیعت است که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم:
شک بافی
یکی از انواع صنایع دستی قشم شک بافی است. در شک بافی از نوارهای زیبا و رنگینی از جنس نخ پنبه به منظور تزئین لبه دامن، شلور، پیراهن، یقه لباس، بقچههای تزئینی، سجاده و… استفاده میشود. زنان و دختران هنرمند قشم برای شروع کار شک بافی، از یک بالش کوچک مخصوص استفاده میکنند. معمولاً این بالشهای پارچه ای را از آهک، آرد و یا صدف و ماسه پر می کنند و سپس آن را روی یک هاون چوبی قرار میدهند و سپس نخ مخصوص و قرقرهها را روی بالش میگذارند و شروع به بافتن میکنند. طرحهای لوزی، دل دالی، خاتم بندی، قبر عاشقون، گل اشرفی و … از الگوهای معروفی هستند که برای نوارهای لباس زنانه قشم یا وسایلی نظیر سفره عقد و… استفاده میشود.
زری بافی
زری بافی هم یکی دیگر از انواع دوخت است که در لباس زنان و دیگر وسایل اهالی قشم به کار میرود و به شک بافی شباهت زیادی دارد. در واقع زری بافی در ایران قدمت چند صد ساله دارد. در این دست سازهها از الیاف فلزی استفاده میشود. این الیاف نه تنها با گذشت زمان کهنه و فرسوده نمیشوند، بلکه جلوه زیباتری هم پیدا میکنند. دستگاههایی که با استفاده از آنها زری بافی میکنند، عملکرد سادهای دارند و از چند قطعه چوب ساخته میشوند. در زری بافی از نقوش و طرحهایی مانند طرح بته جقه، نقش حیوانات و غیره استفاده میشود.
خوس دوزی
خوس دوزی هم یکی دیگر از دوختهای محلی جزیره قشم محسوب میشود و در دسته رو دوزیها قرار میگیرد. به عبارت دیگر در خوس دوزی، طرح مورد نظر در ابتدا مثل یک نوار دوخته میشود و سپس بر روی لباس یا لبه شلوار قرار میگیرد. نخهایی که برای خوس دوزی استفاده میشوند، نخهایی نقرهای یا طلایی هستند. در خوس دوزی معمولاً از طرحهای ساده و بدون پیچیدگیهای خاص استفاده میشود. از این هنر برای تزئین روسری، انواع لباس، پرده و… استفاده میشود.
بادله دوزی
به نوعی شلوار که در لباس زنانه قشم استفاده میشود، بادله میگویند که معمولاً این شلوارها با استفاده از نخ گلابتون رو دوزی میشوند تا جلوهای زیباتر داشته باشند. در واقع به دوختهایی که روی شلوارهای بادله دوخته میشود، بادله دوزی میگویند. بادله دوزی ترکیبی از زری دوزی و شک بافی است که به صورت نوارهای 15 سانتی متری در میآید و بر لبه شلوار میهمانی زنان یا نوعروسان دوخته میشود.
تکه دوزی
همان طور که میدانید تکه دوزی در نقاط مختلفی از ایران انجام میشود ولی این هنر در قشم از محبوبیت خاصی برخوردار است. تکه دوزی که به آن چهل تکه دوزی هم میگویند از دوختن و به هم پیوستن قطعات رنگی پارچههای مختلف حاصل میشود و به صورت لباس، روتختی، رومیزی و … مورد استفاده قرار میگیرد.
لباس و برقع
لباسهایی که زنان و دختران قشم به تن میکنند، متنوع، رنگارنگ، هنرمندانه و زیبا هستند و چشم هر گردشگر و توریستی را خیره میکنند. یکی از بخشهای مهم لباس زنان قشم که البته در اکثر شهرهای جنوب ایران مورد استفاده زنان قرار میگیرد، برقع یا همان نقابی است که زنان بر چهره میزنند. این نقاب معمولاً از ابرو تا بالای دهان را میپوشاند و با تزئینات و طرح و رنگهای مختلفی است.
وسایل تزئینی
همان طور که میدانید قشر یک جزیره بزرگ در جنوب ایران است و سواحل آن پر از انواع و اقسام صدف و سنگهایی است که به واسطه امواج دریا تراش خوردهاند و صاف و صیقلی شدهاند. یکی از زیباترین صنایع دستی جزیره قشم، وسایل تزئینی مانند گوشواره و دستنبد و سینه ریز و … است که به دست زنان و مردان قشم با صدف و سنگهای زینتی ساخته میشود و میتواند سوغات خوبی برای گردشگرانی باشد که به این جزیره زیبا مسافرت میکنند.
حصیر بافی، سبد بافی، سوند بافی
حصیر بافی، سوند بافی و سبد بافی هم از جمله هنرها و صنایعی است که در قشم رواج زیادی دارد. این محصولات و صنایع دستی اغلب از شاخ و برگ درختان نخل ساخته میشوند. از حصیر بافی و سوند بافی نیز غالباً برای ساخت سایبان و سقف خانههای روستایی، سقف و دیوارههای انبار، کپر و هم چنین حریم باغها استفاده میشود. از ویژگیهای سوند و حصیر میتوان به ماندگاری و مقاومت بالای آنها در مقابل آفتاب و رطوبت و سهولت ساخت حصیر و سوند اشاره کرد که همین امر باعث شده است تا تولید این محصولات در جنوب ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس رونق داشته باشد.
گلیم و قالی
یکی از هنرهای اصیل و مشهور ایرانی، فرش بافی است. این هنر به اندازهای در تار و پود ایرانیان ریشه دارد که نمیتوان خطهای از این سرزمین را یافت که از هنر بافت فرش و گلیم بی نصیب باشد. یکی از ویژگیهای فرش ایرانی این است که طرح و نقشه قالیها، گلیمها و فرشها در هر شهر و شهرستانی نشان از فرهنگ آن ناحیه و همین طور، نیازها و خواستههایی است که مردمان آن ناحیه دارند و آنها را بر دار قالی نقش میبندند. در جزیره قشم هم مانند دیگر نقاط ایران قالی بافی و گلیم بافی رایج است. طرحها و نقوش برخی از این قالیها و گلیمها، به اندازهای زیبا است که جا دارد آنها را درست مثل تابلویی زیبا بر دیوار قرار دهید. خورجین، سجاده، کیف، و… از محصولاتی هستند که با استفاده از گلیم بافی و قالی بافی در قشم تولید میشوند و خوشبختانه بازار فروش خوبی هم در این جزیره دارند و گردشگران هم با اشتیاق آنها را به عنوان سوغات برای دوستان و عزیزان خود تهیه میکنند.
ساخت ادوات موسیقی
اگر تاکنون نوای سازهایی مانند بربط یا عود را شنیده باشید، حتماً اذعان دارید که سازندگان چنین سازهایی، هنرمندان واقعی هستند. این دو ساز را میتوان از قدیمیترین سازهای ایرانی محسوب کرد. عود در ظاهر شباهتهایی با تار دارد ولی ساختار و صدایش متفاوت است. عودسازی یا ساختن ساز عود هم یکی دیگر از هنرهای مردمان قشم محسوب میشود. تا جایی که قدمت ساخت این ساز در جزیره قشم به سالهای دور بازمیگردد و چنانچه این صنعت مورد حمایت لازم قرار بگیرد، قطعاً میتواند رونق و رشد بیشتری داشته باشد.
معروفترین صنایع دستی قشم
همان طور که در سطور پیشین اشاره کردیم، دوخت لباس و دوخت انواع رو دوزی ها از جمله شک بافی، زری بافی، خوس دوزی، بادله دوزی، تکه دوزی و برقع سازی از جمله پر رونقترین صنایع دستی قشم است. با این حال نمیتوان از حصیر بافی و سوند بافی هم غافل بود زیرا این هنر نه تنها یکی از صنایع دستی این جزیره محسوب میشود، بلکه به رفع نیاز مردم این منطقه، خصوصاً روستانشینان کمک میکند.
صنایع دستی قشم را از کجا بخریم؟
از آن جایی که صنایع دستی قشم یکی از زیباترین دست سازههایی است که در جنوب کشور یافت میشود، معمولاً تقاضا برای خرید آنها زیاد است. یکی از بهترین راههای خرید محصولات و کالاهای دستی قشم در سفرهایی است که به این جزیره زیبا میکنید ولی اگر شما هم جزو آن دسته از مردم هستید که امکان سفر به جزیره را تا حالا نداشتهاید، میتوانید صنایع دستی آن را از فروشگاههای معتبر صنایع دستی خریداری کنید. هم چنین امکان خرید صنایع دستی جزیره قشم از سایت آرامان نیز برای شما فراهم است. با خرید از سایت آرامان هم میتوانید از کیفیت و اصالت صنایع دستی قشم مطمئن باشید و هم اینکه از خرید منصفانه خود و ارسال به موقع آن لذت ببرید.
نکات مهم درباره صنایع دستی قشم
قشم بزرگترین جزیره در جنوب کشور و در خلیج فارس است. این جزیره مانند دیگر نقاط ایران عزیز از هنر و صنایع دستی زیبا و بی بدیل بی نصیب نمانده است.
زنان و مردان ساکن قشم برای رفع نیازهای خود و با استفاده از مواد اولیه موجود در این جزیره یا مناطق اطراف، اقدام به تولید محصولات و کالاهای هنرمندانهای میکنند که چشم هر گردشگری را خیره میکند.
انواع لباسهای زنانه کار شده از مهمترین صنایع دستی قشم محسوب میشود. شک بافی، زری بافی، خوس دوزی، تکه دوزی، بادله دوزی و ... از جمله هنرهای رودوزی هستند که بیشتر در لباس زنان این جزیره کاربرد دارند.
فرش و گلیم بافی، ساخت ادوات موسیقی، حصیر بافی و سوند بافی نیز از دیگر صنایع دستی قشم است.
اگر به دنبال یک خرید مطمئن و مقرون به صرفه هستید، سایت آرامان به شما پیشنهاد میشود.