در این مطلب قصد داریم در مورد روش‌های تشخیص یک اثر قلمزنی خوب صحبت کنیم. یکی از رشته هنرهای سنتی ایران زمین قلمزنی است که قدمتی چند هزار ساله دارد. این هنر پرطرفدار شامل تزئین کردن ظروف فلزی (اشیائی از جنس مس، نقره، طلا و برنج) است که با استفاده از ابزارهایی مانند قلم و چکش انجام می‌شود. قلمزنی دارای انواع مختلفی مانند ریزه قلمزنی، مشبک کاری و برجسته کاری است. همچنین این هنر دارای سه سبک شیراز، اصفهان و تبریز است که هریک یک از آن‌ها به شیوه متفاوتی انجام می‌شوند. برای آشنایی با آثار قلمزنی مرغوب با ما همراه باشید.
افرادی که قصد خرید ظروف و آثار قلمزنی را دارند با دو نوع متفاوت قلمزنی در بازار مواجه می‌شوند. قلمزنی خوب و مرغوب که دست ساز است و قلمزنی‌هایی که با استفاده از دستگاه پرس ساخته می‌شوند. اکثر مشتریان تمایل دارند قلمزنی‌های مرغوب را تهیه کنند، به همین دلیل هم یادگیری روش تشخیص یک اثر هنر قلمزنی مرغوب از اهمیت بالایی برخوردار است. برای این کار باید با ویژگی‌های قلمزنی‌های خوب و تفاوت آن‌ها با آثار نامرغوب آشنا شوید. برای مثال قلمزنی‌های دست ساز اغلب ضخامت بیشتری دارند و گران‌تر از کارهای پرسی هستند. در ادامه با ویژگی‌های ظروف قلمزنی مرغوب و روش تشخیص آن‌ها آشنا خواهید شد.
ویژگی‌های کلی یک قلمزنی خوب
برای تشخیص یک قلمزنی مرغوب باید به ویژگی‌های زیر توجه داشته باشید:
- سطح اثر: اولین مرحله در تشخیص یک قلمزنی مرغوب توجه به سطح آن است. برای مثال در سطح قلمزنی‌های دست ساز به هیچ وجه سوراخ وجود ندارد. نقش و نگارهای کار شده بر روی سطح این ظروف ممکن است ناهماهنگ باشند ولی هیچ گونه فرورفتگی ندارند. آثار دست ساز اغلب دارای طرح‌های سنتی و ظریف هستند.
- آبکاری اثر: در قلمزنی‌های دست ساز قیر در میان سطوح وجود ندارد زیرا این ظروف با دقت بسیار بالایی ساخته می‌شوند.
- قیمت اثر: قیمت آثار قلمزنی با توجه به معیارهایی مانند نقش و نگارهای کار شده بر روی ظرف و جنس فلز به کار رفته تعیین می‌شود. برای ساخت این آثار بیشتر از فلز نقره استفاده می‌شود و نقوش ظریف‌تر هم قیمت بالاتری هم دارند.
- تماس با زمین: در زمان خرید قلمزنی دست ساز مرغوب باید توجه داشته باشید که ظرف‌هایی مانند بشقاب و سینی در زمان تماس با زمین صاف باشند.
با تاریخچه هنر قلمزنی در این مقاله از فروشگاه آنلاین صنایع دستی آرامان آشنا شوید.
تفاوت قلمزنی خوب و قلمزنی پرسی
بهتر است برای خرید ظروف و آثاری هزینه کنید که ارزش پول شما را داشته باشند. اگر قصد خرید آثار قلمزنی را دارید باید بدانید مرغوب‌ترین آثار ساخته شده از طریق قلمزنی، دست ساز هستند. درست است که این آثار نسبت به کارهای ساخته شده با دستگاه پرس قیمت بیشتری دارند اما با تهیه این نوع ظروف می‌توانید از هنر اصیل و سنتی ایران لذت ببرید. حال برای اینکه بتوانید قلمزنی خوب را از آثار نامرغوب تشخیص دهید در ادامه می‌خواهیم تفاوت آثار مرغوب را با آثار پرسی بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
تفاوت وزن آثار دست ساز با آثار پرسی
برای ساخت آثار قلمزنی پرسی از قالب استفاده می‌شود. به دلیل اینکه امکان استفاده از قالب‌ها بر روی فلزهای سنگین و ضخیم وجود ندارد، آثار پرسی اغلب وزن سبکی دارند. درواقع آثار قلمزنی دست ساز ضخیم‌تر و سنگین‌تر از آثار قلمزنی پرسی هستند، زیرا فرآیند قلمزنی معمولاً بر روی ظرف‌هایی که از جنس فلزات سنگینی مانند نقره و برنج هستند انجام می‌شود. بنابراین شما با توجه به وزن یک ظرف می‌توانید دست ساز یا پرسی بودن آن را تشخیص دهید.
تفاوت طرح قلمزنی خوب و قلمزنی پرسی
طرح و نقش و نگارهای کار شده بر روی آثار دست ساز اغلب ظریف‌تر از آثار پرسی است. با این وجود به دلیل اینکه این طرح‌ها با دست بر روی ظروف کار می‌شوند، گاهی اوقات بی‌نظمی‌هایی میان آن‌ها دیده می‌شود. برای مثال ممکن است تمام نقش‌ها یک اندازه نباشند و هماهنگی زیادی نداشته باشند. اما برخلاف آثار دست ساز، قلمزنی‌هایی که با استفاده از دستگاه پرس ساخته می‌شوند طرح‌هایی منظم و کاملاً هماهنگ دارند. دلیلش هم این است که ظروف با استفاده از قالب و دستگاه ساخته می‌شوند. بنابراین در زمان خرید این آثار باید به نقش و طرح آن‌ها هم دقت داشته باشید
تفاوت قیمت آثار دست ساز و پرسی
همانطور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم، قیمت آثار دست ساز گران‌تر از آثاری است که با دستگاه پرس ساخته می‌شوند. این تفاوت قیمت هم دلایل مختلفی دارد که می‌توانید آن‌ها را در زیر مشاهده کنید:
- برای ساخت آثار دست ساز وقت بیشتری صرف می‌شود. زیرا قلمزنی با دست نیاز به دقت و ظرافت بیشتری دارد. اما ساخت آثار پرسی با سرعت بیشتری انجام می‌شود.
- فلزاتی که برای ساخت قلمزنی خوب دست ساز به کار می‌روند سنگین‌تر و گران‌تر هستند، مانند نقره. اما برای ساخت قلمزنی پرسی از فلزات سبک‌تر استفاده می‌شود.
- قیمت آثار قلمزنی به طرح و نقشی که روی آن‌ها کار شده است هم بستگی دارد. هر چه نقش و نگار آثار ظریف‌تر و پیچیده‌تر باشد قیمت آن‌ها هم بالاتر می‌رود.
- در صورتی که طرح کار شده بر روی ظرف جدید و خلاقانه باش قیمت اثر هم افزایش پیدا می‌کند.
- هنرمندی که اثر قلمزنی را به صورت دست ساز ایجاد می‌کند هم می‌تواند در قیمت ظرف اثر داشته باشد. برای مثال هر چه هنرمند ذکر شده معروف‌تر و شناخته‌شده‌تر باشد قیمت کار او هم بالاتر می‌رود.
تفاوت قلمزنی‌های مشبک دست ساز و پرسی
اگر قصد خرید یک قلمزنی مشبک را دارید بهتر است بدانید این نوع آثار اگر به صورت دست ساز تهیه شده باشند اغلب نامنظم هستند و اندازه سوراخ‌های ظرف با هم یکسان نیست. اما ظروف مشبک تهیه شده با دستگاه پرس اغلب دارای سوراخ‌هایی هماهنگ و کاملاً یکسان و یک اندازه هستند. به این ترتیب در زمان خرید قلمزنی مشبک باید به اندازه سوراخ‌ها و هماهنگی آن‌ها توجه داشته باشید.
چطور قلمزنی‌های مرغوب را از نامرغوب تشخیص دهیم؟
حالا که با تفاوت‌های قلمزنی دست ساز و قلمزنی پرسی آشنا شدید بهتر است به این نکته هم توجه داشته باشید که حتی میان آثار قلمزنی دست ساز نیز جنس مرغوب و نامرغوب وجود دارد. بنابراین بعد از تشخیص ظروف دست ساز مرحله بعدی این است که آثار قلمزنی خوب را تشخیص دهید. برای این کار باید به نکات زیادی توجه داشته باشید. در ادامه می‌توانید با این نکات آشنا شوید.
توجه به طرح کار شده بر روی ظرف
درست است که آثار دست ساز دارای ناهماهنگی‌هایی هستند، اما وجود این نوع بی‌نظمی‌ها نباید به اندازه‌ای باشد که به شکل یک نقص به نظر برسد و جذابیت ظاهری اثر را زیر سؤال ببرد. هنرمندانی که بر روی ظروف قلمزنی کار می‌کنند می‌توانند برای ایجاد طرح‌های ظریف‌تر و پیچیده‌تر از ابزارهای مختلفی مانند قلم‌ها و چکش‌های متفاوت استفاده کنند. به این ترتیب ناهماهنگی‌های موجود در نقوش اثر خیلی توی چشم نمی‌زنند و باعث نمی‌شوند کیفیت کار پایین بیاید.
جنس فلز به کار رفته در یک قلمزنی خوب
در زمان انتخاب فلزاتی که برای ساخت آثار قلمزنی دست ساز به کار می‌روند باید دقت زیادی به خرج داد. برخی از ویژگی‌های این فلزات را می‌توانید در زیر مشاهده کنید:
- فلزها باید بدون هر گونه عیب و نقصی باشند.
- فلزها باید به اندازه کافی خالص باشند، در غیر این صورت ظرف قلمزنی شده با تماس دست تغییر شکل خواهد داد.
- فلزهای انتخاب شده باید دارای تعادل و تناسب باشند.
به دلیل تفاوت در چنین ویژگی‌هایی است که جنس فلزات یکی از معیارهای مهم در تعیین قیمت ظروف قلمزنی محسوب می‌شود
توجه به لبه‌های کار
زمانی که می‌خواهید یک اثر قلمزنی خوب دست ساز خریداری کنید، توجه به لبه‌های کار از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مثال گاهی لازم است لبه‌های یک اثر برش بخورد، در چنین حالتی حتماً باید لبه‌های کار برگردانده شوند. در غیر این صورت ممکن است با لمس لبه‌های کار افراد آسیب ببینند. پس یک کار باکیفیت اثری است که لبه‌های آن برگردانده شوند. هرچند این کار به زمان و دقت زیادی نیاز دارد و به همین دلیل هم کارهایی که دارای لبه‌های برگردانده شده هستند با کیفیت در نظر گرفته می‌شوند. همچنین این نوع آثار زیباتر هم هستند.
در شرایطی که لازم باشد از نوار فلزی در حاشیه کار استفاده شود، باید آن نوار دقیقاً از جنس فلزی باشد که ظرف قلمزنی با آن ساخته شده است. حتی کیفیت نوار به کار رفته نیز باید همانند فلز اصلی باشد. در این شرایط نیز لبه کار را برمی‌گردانند تا از صدمه دیدن افراد جلوگیری کنند. همچنین در صورتی که به لحیم‌کاری نیاز باشد، این فرآیند به صورتی انجام می‌شود که اثری از آن بر روی سطح ظرف به چشم نخورد.
درنهایت باید دقت داشته باشید که لبه‌های اثر (حتی اگر برگردانده شده باشند) هیچگونه نقص و ناصافی نداشته باشند. یک اثر قلمزنی مرغوب لبه‌های فرورفته و ناصاف ندارد.
یک اثر قلمزنی خوب دست شما را سیاه نمی‌کند!
در زمان ساخت یک اثر قلمزنی دست ساز، مرحله‌ای بعد از حک کردن نقش و نگارهای ظرف وجود دارد که در طی آن بر روی سطح اثر واکس یا دوده می‌کشند. این کار به دلیل افزایش وضوح طرح کار شده و جذابیت بیشتر اثر انجام می‌شود. اما در برخی موارد بیش از اندازه از این نوع واکس یا دوده استفاده می‌شود و ممکن است در صورت لمس کردن ظرف دست فرد سیاه شود. چنین ظروفی را نمی‌توان در دسته آثار قلمزنی خوب قرار داد.
درباره انواع سبک‌های قلم زنی در مجله آرامان بیشتر بخوانید.
فرآیند پرداخت اثر اهمیت زیادی دارد
بعد از حک کردن طرح بر روی فلز باید ظرف را با استفاده از وسایلی مانند سمباده پرداخت نمود. با این کار بخشی از ظرف که با استفاده از قلمزنی طرحی بر روی آن ایجاد شده است سطحی کاملاً یکدست و صاف پیدا خواهد کرد. بنابراین در زمان خرید ظروف قلمزنی دست ساز باید با دقت سطح آن‌ها را بررسی کنید. بر روی سطح ظروف هیچ گونه خش یا لکه‌ای نباید دیده شود.
توجه به جوشکاری یک اثر قلمزنی خوب
در مورد ظروفی که دارای دسته یا کفی هستند لازم است در فرآیند ساخت از جوشکاری استفاده شود. بنابراین در زمان خرید این ظروف بهتر است توجه داشته باشید که کفی‌ها یا دسته‌ها کاملاً به بدنه اصلی کار جوش خورده باشند. همچنین اگر برای ساخت اثر از لبه یا نوار استفاده شده باشد باید این قطعات نیز از طریق فرآیند جوشکاری به کار اضافه شوند.
پیشنهادات آرامان برای محصولات قلمزنی
قاب نقاشی با پلاک قلمزنی
این روزها استفاده از تابلوهای نفیس سنتی برای تزئین دیوارهای منازل محبوبیت زیادی پیدا کرده است. ویژگی مهم تابلوهای قلمزنی این است که این نوع تابلوها هم در خانه‌های سنتی و هم در خانه‌های مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توان آن‌ها را در منازلی با دکوراسیون مختلف نصب کرد. این نوع قاب‌ها به قدری جذاب و چشم‌نواز هستند که جلوه خاصی به منزل شما می‌بخشند. امکان تهیه این نوع قاب‌های قلمزنی به صورت دست ساز و ساخته شده توسط استادان حرفه‌ای اصفهان وجود دارد.
قاب نقاشی با پلاک قلمزنی (9*13 cm)
شکلات خوری بدون پایه قلمزنی
ظروف قلمزنی فقط با اهداف تزئینی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. برای مثال با تهیه شکلات خوری زیبایی که دارای طرح قلمزنی سنتی است می‌توانید علاوه بر ایجاد دکوری زیبا و مطابق با سنت‌های اصیل ایرانی، از آن برای پذیرایی از مهمانان خاص خود نیز استفاده کنید.
شکلات خوری بدون پایه قلم زنی
گلدان قلمزنی طرح گل و مرغ
یکی از بهترین ظروفی که می‌توانید برای تزئین منزل خود از آن‌ها استفاده کنید گلدان‌ها هستند. در این میان گلدان‌های قلمزنی دست ساز می‌توانند به عنوان وسیله‌ای که نمایانگر هنر واقعی است مانند نگینی در منزل شما بدرخشند. این گلدان با طرح گل و مرغ یکی از زیباترین آثار قلمزنی است که می‌توانید با کیفیت بسیار بالا آن را تهیه کنید.
تمامی محصولاتی که در این بخش نام بردیم، ازجمله آثار و ظروف قلمزنی خوب هستند که می‌توانید آن‌ها را به‌راحتی از طریق فروشگاه معتبر آرامان تهیه کنید. فروشگاه اصلی آرامان در تهران واقع شده است اما علاقه‌مندان در سایر نقاط کشور نیز می‌توانند از طریق سایت آرامان محصولات مورد نظر خود را سفارش داده و در کوتاه‌ترین زمان و با بالاترین کیفیت آن‌ها را دریافت کنند.
گلدان قلم زنی طرح گل و مرغ
نکات مهم درباره یک اثر قلمزنی خوب
در این مطلب با ویژگی‌های یک اثر قلمزنی خوب آشنا شدیم. همچنین تفاوت بین آثار دست ساز و پرسی را نیز بررسی کردیم. با توجه به موارد ذکر شده در کل می‌توانیم این مطلب را در موارد زیر خلاصه کنیم:
- قلمزنی یکی از هنرهای اصیل ایرانی است و آثار ساخته شده با این روش از طریق دست ساز و یا با استفاده از دستگاه پرس ایجاد می‌شوند.
- ازجمله ویژگی‌های کلی یک اثر قلمزنی مرغوب می‌توانیم به سطح صاف و بدون سوراخ، قیمت گران‌تر از ظروف پرسی، آبکاری دقیق و صاف بودن آن در زمان تماس با زمین اشاره کنیم.
- وزن ظروف قلمزنی دست ساز سبک‌تر از ظروف پرسی است.
- طرح و نقش به کار رفته در ظروف دست ساز هماهنگی کمتری نسبت به آثار پرسی دارد.
- فلزاتی که برای ساخت آثار دست ساز قلمزنی به کار می‌روند باکیفیت‌تر و سنگین‌تر هستند.