فیروزه یکی از زیباترین و اصیل‌ترین سنگ‌های ایرانی به شمار می‌رود. اگر چه محل کشف اولین نمونه‌های این سنگ در کشور ایران نبوده است اما فیروزه و رنگ فیروزه‌ای نمادی از فرهنگ هنری ایران است. به طوری که سنگ فیروزه نیشابور معیاری برای سنجش کیفیت فیروزه در جهان است. اما دلیل این موضوع چیست؟ اگر بخواهید به جواب این سوال دست پیدا کنید؛ باید با تاریخچه این سنگ زیبا و جایگاه فیروزه در هنر ایرانی آشنا شوید.
فیروزه یکی از سنگ و کانی‌های معدنی است که به طور عمده در معادن کشور ایران به خصوص در شهر نیشابور و دامغان یافت می‌شود. این کانی معدنی که زمان زیادی از کشف آن می‌گذرد، جایگاه ویژه‌ای در هنر ایرانی به خصوص هنر معماری دارد. فیروزه به علت رنگ و زیبایی که به بنا می‌دهد همواره مورد توجه شاهان در دوره‌های مختلف بوده است. در نتیجه این موضوع، رفته رفته جایگاه فیروزه در هنر ایرانی بسیار خاص و ویژه شده است؛ به طوری که امروزه در اقسا نقاط جهان، فیروزه را به عنوان نماد هنر می‌شناسند.
در ادامه‌ی این مطلب قصد داریم تا جایگاه این سنگ زیبا و اصیل ایرانی را در هنر ایرانی مورد بررسی قرار دهیم.
جنس فیروزه
فیروزه از فسفات هیدارته‌ي دو فلز مس و آلومینیوم تشکیل می‌شود و معمولا در رنگ‌های آبی آسمانی تیره، آبی آسمانی روشن، سبز مایل به آبی و سبزکمرنگ یافت می‌شود. رنگ فیروزه به موارد بسیاری از جمله مقادیر مس و آهن موجود در ساختار آن وابسته است. رنگ‌هایی که عمیق‌تر و پررنگ‌تر باشند؛ به علت جلوه بیشتر، قیمتی‌تر هستند.
رنگ آبی آسمانی فیروزه یکی از محبوب‌ترین رنگ‌های آن به شمار می‌رود. در میان رنگ‌های فیروزه رنگ آبی مایل به سبز نسبت به سایر رنگ‌ها از محبوبیت کمتری برخوردار است.
حال که به خوبی با سنگ فیروزه آشنا شدید، می‌توانیم به بررسی جایگاه فیروزه در هنر ایرانی بپردازیم.
فیروزه چیست؟
فیروزه از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین سنگ‌های قیمتی و ارزشمند ایرانی به شمار می‌رود که به عنوان یک سنگ زنده در زیورآلات و جواهرات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
البته از تاثیر فیروزه بر هنر معماری نیز نباید غافل شد؛ تعداد کثیری از گنبد و ستون‌های بناهای تاریخی و اسلیمی یا با فیروزه ساخته شده و یا با الهام از سنگ فیروزه، با کاشی‌ها و یا طرح و نقش‌های فیروزه‌ای رنگ شده‌اند.
با توجه به جایگاه فیروزه در هنر ایرانی، شاید بد نباشد که با تاریخچه این سنگ اصیل و ارزشمند که نمادی از هنر و تمدن ایرانی است آشنا شوید. در ادامه‌ی مطلب به بررسی تاریخچه فیروزه در هنر ایرانی خواهیم پرداخت.
در این مقاله از سایت آرامان هر آنچه که باید از ظروف فیروزه کوبی بدانید را می توانید بخوانید.
جایگاه فیروزه در هنر ایرانی و جهان
فیروزه یکی از اولین سنگ‌های قیمتی و ارزشمندی است که در جهان کشف شده است. این سنگ از هفت هزار و پانصد سال پیش که توسط انسان کشف شده تا کنون، جایگاه ویژه‌ای در هنر، به خصوص هنر ایرانی، پیدا کرده است.
قدمت این سنگ به شش هزار سال پیش از میلاد مسیح در شبه جزیره سینا باز می‌گردد. این موضوع نشان می‌دهد که خواستگاه فیروزه، کشور مصر بوده است. اگر چه اولین معدنی که در آن سنگ فیروزه کشف شده است در کشور مصر بوده؛ اما جایگاه فیروزه در هنر ایرانی قابل ستودن است.
جایگاه فیروزه در هنر ایرانی و علت نامگذاری فیروزه
اولین موضوعی که در مورد جایگاه فیروزه در هنر ایرانی حائز اهمیت است؛ اسم لاتین یا انگلیسی فیروزه، Turquoise یا ترکیوس است. شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که چرا این اسم را روی فیروزه گذاشته‌اند؟ اولین بار ترک‌های ایرانی این سنگ زیبا و اصیل را به کشور‌های اروپایی بردند برای همین است که اسم این سنگ در اروپا به ترکیوس مشهور است.
حدود سه هزار سال از استخراج اولین فیروزه در ایران می‌گذرد. اما هزاران سال است که از این سنگ زینتی و قیمتی در زیورآلات بانوان و آقایان مصری استفاده می‌شود. این سنگ در مصر باستان به قدری مقدس و ارزشمند بوده است که قطعاتی از آن را با اجساد پادشاهان و مومیایی‌ها دفن می‌کردند.
آزتک‌ها قومی بودند که اولین بار ماسک‌های فیروزه‌ای را به جهان عرضه کردند. این ماسک‌ها مورد استقبال قرار گرفتند و مد شدند. امروزه نیز بومیان کشور آمریکا، به ویژه مردم قوم‌های ناواهو و زونی؛ عمده زیورآلات و جواهرات فیروزه از جمله گردنبند، انگشتر، دستبند، گوشواره، کمربند و آویز‌های فیروزه‌ای را تولید می‌کنند.
تهیه ظروف فیروزه کوب از برندهای معتبر چیست را در این مقاله از فروشگاه آنلاین صنایع دستی آرامان بخوانید.
جایگاه فیروزه در دین اسلام
برای مثال در منابع دینی به نقل قول از امام صادق (ع) آمده است که فیروزه باعث دفع فقر شده و کسی که از این سنگ به عنوان نگین انگشتر استفاده کند؛ هیچ‌گاه بی پول و فقیر نخواهد شد.
اگر درباره سیره امیرالمومنین، حضرت علی (ع) و سبک زندگیشان مطالعه کرده باشید؛ احتمالا به خوبی می‌دانید که ایشان برای پیروزی در برابر مشکلات از انگشتر فیروزه استفاده می‌کردند و نگین یکی از چهار انگشتر معروف ایشان، از سنگ فیروزه ساخته شده است.
محل اکتشاف سنگ فیروزه
سنگ فیروزه، هزاران سال پیش در مناطق خشک جهان که فسفات آلومینیوم و فسفات مس در معادن آن وجود دارد، تشکیل شده‌است. باستان شناسان و تاریخ‌دانان معتقدند که اولین معدن فیروزه شناخته شده در جهان در شبه جزیره سینا بوده و اسم آن معدن Maghara Wadi است.
در آن زمان تعداد کثیری از کارگران به استخراج این سنگ قیمتی می‌پرداختند. فراعنه‌ی مصر باستان علاقه داشتند تا از این سنگ زیبا و اصیل در جواهرات و زیورآلات، هنر‌های دستی و همچنین در ساخت و ساز ساختمان‌ها استفاده کنند.
بسیاری از معادن فیروزه که تا دوهزار سال پیش کشف شده بودند؛ در بازه‌های زمانی متفاوت رها شدند. اما این معادن رها شده در اواسط قرن نوزدهم مجددا کشف شده و تا دهه‌های اول قرن بیست فیروزه‌های آن‌ها استخراج شده و این معادن تخلیه شدند.
اسنفرو که یکی از فرعون‌های مشهور دوران مصر باستان است، بسیاری از سنگ‌های زینتی و قیمتی شبه جزیره سینا را استخراج کرده است. این فرعون، در دوران حکومتش دستور داد که جواهرات فیروزه‌ای و منبت کاری شده‌ای را برای همسرش بسازند.
یکی از داستان‌های مشهور مربوط به فیروزه در دوران باستان ماجرای دختر جوانی است که سنگ فیروزه‌اش ناخواسته در دریا افتاده بوده است. این بانوی جوان به قدری ناراحت شده است که اسنفرو دستور می‌دهد تا یک شعبده باز آب دریا را بشکافد و سنگ فیروزه دختر جوان پیدا شود. این داستان به خوبی نشان می‌دهد فیروزه یک سنگ مقدس و بسیار ارزشمند بوده است. با وجود اینکه جایگاه فیروزه در هنر ایرانی بسیاری بالاتر است اما جایگاه قابل توجه‌ای هم در تاریخ و هنر مصر باستان و هم مصر مدرن داشته و دارند.
درباره بهترین محصولات فیروزه کوبی برای سوغاتی را در این مقاله از فروشگاه آنلاین صنایع دستی آرامان بخوانید.
معرفی ذخایر اصلی و معادن مهم
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که در گذشته معادنی از ذخایری از فیروزه در ایران باستان، مصر باستان، بین النهرین، دره سند، آمریکا و تبت وجود داشته است که از آن فیروزه استخراج می‌کردند. جالب است بدانید که در دوران حکومت سلسله شانگ، محبوب‌ترین سنگ در این کشور فیروزه بوده است.
علاوه بر جایگاه فیروزه در هنر ایرانی معاصر؛ خوب است بدانید که فیروزه یکی از سنگ‌هایی بوده که میان پادشاهان و رئیس‌های قبایل بسیار محبوب بوده است. فیروزه یکی از سنگ‌های سلطنتی است که صاحبان قدرت و همسرانشان از آن زمان تا کنون از آن استفاده می‌کرده‌اند.
بیشتر معادنی که در دوران کهن کشف شده‌اند؛ امروزه فاقد فیروزه هستند و تمام ذخایر فیروزه از آن‌ها استخراج شده است. امروزه کانسار‌های فیروزه به دلیل دور بودن از معادن (صعب‌العبور بودن مسیر)، دشواری استخراج فیروزه از آن‌ها و قوانین دولت‌های هر منطقه، در مقیاس‌های کوچک و به صورت فصلی استخراج می‌شود.
جایگاه فیروزه در هنر ایرانی و کشور ایران
قدمت فیروزه در کشور ایران به بیش از چهار هزار سال پیش برمی‌گردد. این سنگ قیمتی بیش از دو هزار سال جواهر مشرقی به شمار می‌رفته است. خوب است بدانید که مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین فیروزه در جهان فیروزه کشور ایران است. فیروزه ایرانی به علت رنگ شفاف و آبی آسمانی خود بسیار شناخته شده و محبوب است. البته در ایران انواع گوناگونی از فیروزه در رنگ‌های متفاوت وجود دارد اما محبوب‌ترین و بیشترین فیروزه‌های جهان در ایران است. به همین علت است که کارشناسان معتقدند جایگاه فیروزه در هنر ایرانی بیشتر از هر کشوری حتی مصر است.
تاریخچه فیروزه در ایران
فیروزه مرغوب ایرانی در شهر نیشابور (منطقه شمال شرقی ایران و نزدیک مشهد) یافت می‌شد. در زمان‌های گذشته شهر نیشابور در جاده ابریشم قرار داشت. جاده ابریشم، جاده‌ای بود که چین را به فلات ایران پیوند می‌داد. همین موضوع باعث شده بود تا فیروزه به شهرت جهانی در آسیا، آمریکا و اروپا برسد.
طبق شواهد باستان شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که ساکنان اولیه در دوران امپراطوری پارس، دانش و اطلاعات عمیقی درباره فیروزه داشته‌اند. در زمان امپراطوری پارس، مردم درباره اهداف معنوی و متافیزیکی این سنگ آگاهی بسیار بالایی داشته‌اند به همین دلیل از آن در انواع و اقسام زیورآلات استفاده می‌کردند.
برای بررسی جایگاه فیروزه در هنر ایرانی، باید تاریخچه آن را به خوبی بدانیم. بسیاری از مردم آن دوران نیز معتقد بودند که دیدن سنگ فیروزه باعث تقویت و افزایش بینایی می‌شود. از طرفی برای درمان بیماری‌های چشمی، چشمی که دچار مشکل شده را با یک سنگ کامل فیروزه می‌پوشاندند.
پیشنهادات آرامان برای محصولات فیروزه
شیرینی خوری فیروزه کوب
شیرینی خوری فیروزه کوب یکی از انواع محصولات فیروزه کوبی است که بسیاری از خانم‌های ایرانی به استفاده از آن علاقه‌مند هستند. از این ظرف می‌توانید به عنوان ظرف شیرینی خوری، یا به عنوان دکور در بوفه و روی میز استفاده کنید.
شیرینی خوری فیروزه کوب
گلدان گوی دار فیروزه کوبی
این گلدان به علت ارتفاع بلندی که دارد برای استفاده در میز‌های گوشه سالن مناسب است. با استفاده از آن می‌توانید توجه‌ها را به سمت گوشه‌های سالن منزل خود متمرکز کنید. می‌توانید از انواع گل‌های طبیعی و مصنوعی در این گلدان استفاده نمایید و یا بدون گل آن را روی یک میز قرار دهید. در هر دو صورت گلدان جلوه خودش را نشان خواهد داد.
گلدان گوی دار فیروزه کوبی
شکلات خوری فیروزه کوب
شکلات خوری فیروزه کوب، به علت ارتفاع مناسب و استفاده نسبتا زیاد از فیروزه در آن بسیار محبوب است. این ظرف که در ساختارش از مس و فیروزه استفاده شده است، هارمونی بسیار زیبایی ایجاد می‌کند که رنگ و روی خانه را متحول می‌نماید.ذبرای خرید انواع ظروف پذیرایی فیروزه کوب می توانید به صفحه فروشگاه آرامان مراجعه کنید.
شکلات خوری فیروزه کوب
شمع دان فیروزه کوبی
شمع دان فیروزه کوبی در واقع یک جفت شمع دان است که در آن از هنر زیبای فیروزه کوبی استفاده شده‌است. این شمع‌دان‌ها را می‌توانید همراه با آینه فیروزه کوب برای استفاده روی کنسول و… تهیه نمایید. این هدیه می‌تواند برای عروس خانم‌ها بسیار ارزنده باشد و به خانه‌شان رنگ و روی تازه‌ای ببخشد.
شمع دان فیروزه کوبی
سرویس شربت خوری فیروزه کوبی
سرویس شربت خوری فیروزه کوبی شامل هفت پارچه می‌شود. این سرویس به علت تعدد بالای تکه‌هایش، برای استفاده در بوفه و ویترین منازل بسیار مناسب است. استفاده از سرویس شربت خوری فیروزه کوبی باعث جلب توجه در خانه‌های بزرگ و همچنین گرم کردن حال و هوای خانه خواهد شد.
سرویس شربت خوری فیروزه کوبی
نکات مهم درباره فیروزه و جایگاه آن در هنر
در این مطلب سعی کردیم تا به جایگاه فیروزه در هنر ایرانی بپردازیم. اگر قصد خرید انواع ظروف فیروزه کوب را دارید می‌توانید با مشاهده صفحه فروشگاه صنایع دستی آرامان از محصولات، قیمت و نحوه خرید این محصولات اصیل، زیبا و درخشان آگاه شوید. در انتهای مطلب قصد داریم نکات جالبی درباره فیروزه را ارائه دهیم که احتمالا تا کنون از آن بی‌خبر بوده‌اید.
- بسیاری از معادن استخراج فیروزه در جهان، تعطیل شده‌اند چرا که استخراج آن برای دولت‌ها بسیار هزینه بردار است.
- در منابع اسلامی، فیروزه یک درمان‌گر بالقوه است. با استفاده از فیروزه می‌توان بسیاری از بیماری‌های جسمانی و روانی را از بدن دور کرد.
- از موم کاری، روغن کاری و اپپلاسیون جهت تقویت و سخت کردن سنگ فیروزه استفاده می‌شود.
- هرچه سایز سنگ‌های فیروزه در ظروف فیروزه کوبی کوچک‌تر باشد، سطح فیروزه کوبی شده متراکم‌تر خواهد بود و ارزش آن نیز به طبع افزایش پیدا خواهد کرد.
- برای ساخت نگین انگشتر از فیروزه، آن را به صورت گنبدی شکل تراش داده و سپس صیقل می‌دهند تا درخشان شده و زیبایی خود را به نمایش بگذارد.