در مقاله پیش‌رو با عنوان «آشنایی با اساتید بزرگ هنر میناکاری ایران» قرار است که در مورد بزرگ‌ترین اساتیدی صحبت کنیم که باعث شدند هنر میناکاری این سرزمین در دوره‌های سخت تاریخی همواره پابرجا باقی بماند. در ابتدا به چیستی هنر میناکاری می‌پردازیم و بعد وارد بحث اصلی که معرفی اساتید است، می‌شویم. اگر شما هم می‌خواهید که در مورد استادکاران میناکار اطلاعاتی داشته باشید، توصیه می‌کنیم تا پایان این مقاله ما را همراهی بفرمایید.
5 هزار سال از زمانی که ایرانی‌ها به میناکاری پرداخته‌اند می‌گذرد. در هر دوره‌ای از تاریخ با توجه به سیاست‌هایی که قدرتمندان وقت داشتند، هنرمندان گاهی در انزوا فرو می‌رفتند و گاهی آن‌قدر تحت حمایت قرار می‌گرفتند که باعث خلق شاهکاری هنری می‌شدند. به هرحال وجود اساتید برجسته در هر هنری باعث شده که آن هنر همواره باقی بماند و ما بتوانیم پیوند خود را با فرهنگ و هنر ایرانی حفظ کنیم. هنر میناکاری نیز از این قاعده مستثنی نیست. به عنوان یک هنردوست باید بدانید که یک اثر هنری میناکاری شده توسط چه استادی ساخته شده است. به این ترتیب می‌توانید با خرید آثار هنری این هنرمندان، از آن‌ها و هنرشان حمایت‌های مادی و معنوی را به عمل آورید.
آشنایی با هنر میناکاری ایران
به هنر میناکاری، هنر همنشینی آتش و رنگ گفته می‌شود، چرا که هنرمند باید روی اشیای مختلفی چون: «مس، نقره، طلا، برنز و شیشه» نقاشی کرده و با استفاده از رنگ‌های لعاب‌دار به رنگ‌آمیزی آن بپردازد. اثر هنری مورد نظر تنها وقتی تکمیل می‌شود که هنرمند کار نهایی را در کوره‌هایی با حرارت بسیار بالا قرار دهد. به همین دلیل این هنر را هنر همنشینی آتش و رنگ تعبیر می‌کنند.
در همه جای ایران آثار هنری میناکاری شده تولید می‌شوند. اما مهم‌ترین مرکز این هنر را شهر اصفهان می‌دانند و برترین کارگاه‌های میناکاری نیز در این‌شهر قرار دارد که علاقه‌مندان می‌توانند زیر نظر اساتید برجسته هنر میناکاری، آموزش‌های تخصصی را از سر بگذرانند و خودشان به یک استاد تبدیل شوند. جزئیات مهم در مورد هنر میناکاری به شرح زیر هستند:
- هنرمندان از دو روش اصلی خانه‌بندی و نقاشی برای میناکاری استفاده می‌کنند. امروزه روش نقاشی کاربرد بیشتری دارد.
- هنرمندان در میناکاری از رنگ‌های مختلفی مانند: «لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، قهوه‌ای، گل ماشی، سبز، زرد، صورتی، مشکی و سبز مغز پسته‌ای» استفاده می‌کنند.
همه چیز درباره میناکاری روی مس را در این مقاله از سایت آرامان مطالعه کنید
آشنایی با اساتید برجسته هنر میناکاری ایران
همان‌طور که بالاتر نیز به آن اشاره کردیم، هنر میناکاری اساتید بسیار برجسته‌ای دارد که لازم است به عنوان یک ایرانی هنردوست این اساتید بزرگ را به خوبی بشناسیم. باید بدانید که این هنرمندان نقش مهمی در بقای هنر ایرانی میناکاری داشته‌اند. در ادامه به معرفی این اساتید برجسته می‌پردازیم.
پدر میناکاری ایران، شکرالله صنیع زاده
شکرالله صنیع زاده (زاده ۱۲۸۵ اصفهان، درگذشته ۱۳۶۲ اصفهان) از جمله برجسته‌ترین اساتید میناکاری به شمار می‌رود که زاده دیار اصفهان است. مهم‌ترین فعالیت‌هایی که این استاد در طول عمر حرفه‌ای خود انجام داده به ساخت درب‌ها، کتیبه‌های مختلف و ضریح‌های حرم‌مطهر مربوط می‌شود. او در سال‌های ابتدایی فعالیتش توانست در کارگاه خود به هنر میناکاری که در حال فراموشی بود، جانی دوباره ببخشد. به همین دلیل به این استاد بزرگ «پدر میناکاری ایران» می‌گویند.
بخش مهمی از فعالیت استاد صنیع زاده به همکاری او با «مسیو شونمان» مربوط می‌شود. این همکاری به این دلیل صورت گرفته بود تا استاد بتواند بدون مشکل و با کمک مسیو شونمان مواد اولیه کوره را وارد کند، چون موسیو یک مهندس آلمانی بود که در صنعت ایران فعالیت می‌کرد و می‌توانست در این زمینه به استاد صنیع زاده کمک کند.
از این استاد گرانقدر آثار میناکاری شده مهمی چون: «جعبه قرآن، گلدان و تابلو میناکاری» به یادگار مانده است. آثار او به قدری ارزشمند هستند که برای نگهداری درست، آن‌ها را در موزه جواهرات ملی بانک مرکزی ایران، کاخ موزه نیاوران و موزه آستان قدس رضوی قرار داده‌اند تا هم مردم بتوانند آن‌ها را مشاهده کنند و هم اینکه به خوبی از این آثار نگهداری شود.
ابراهیم زرقونی، استاد برجسته میناکاری دوره معاصر
در بررسی اساتید هنر میناکاری ایران به مرحوم استاد ابراهیم زرقونی (متولد ۱۲۸۹ اصفهان، درگذشته ۱۳۶۵ اصفهان) می‌رسیم. استاد ابراهیم زرقونی نزدیک به چهل سال به‌صورت حرفه‌ای به هنر میناکاری اشتغال داشته است. او به عنوان اولین کسی که توانسته میناکاری را روی گلدان پیاده کند، شناخته می‌شود.
البته قبل از اینکه وارد هنر میناکاری شود، به مدت 17 سال قلم‌زنی می‌کرده است. اما علاقه زیادی که به رنگ‌ها داشت، باعث شد که وارد هنر میناکاری شود و از ترکیب رنگ‌ها و طرح‌های مختلف، شگفتی‌های زیادی خلق کرد.
مرحوم ابراهیم زرقونی برای اینکه آثار فاخری خلق کند، به هنر هندوستان توجه ویژه‌ای داشته است و همیشه از آثار هنری آن‌ها ایده می‌گرفت. آثار خلق شده این هنرمند آن‌قدر ارزشمند هستند که در موزه هنر اصفهان نگهداری می‌شوند. برخی از این آثار نیز به دلیل خاص و حرفه‌ای بودن از طرف دولت ایران به کشورهای خارجی هدیه داده شده است که آن‌ها نیز در موزه‌ها نگهداری می‌شوند.
استاد احمد رائض، استاد میناکار معاصر
استاد احمد رائض (زاده ۱۲۹۸ در اصفهان – درگذشته ۱۳۷۲) از جمله اساتید برجسته هنر میناکاری به شمار می‌رود. این استاد گرانقدر توانایی زیادی در نقاشی و تذهیب‌کاری داشته است. مرحوم احمد رائض در دوازده سالگی به دلیل علاقه زیادی که به هنر داشت، میناکاری را آموخت. آثار هنری میناکاری این استاد آن‌قدر زیبا و ارزشمند هستند که بیشتر آن‌ها به کشور آلمان صادر شده‌اند.
بعد از اینکه مرحوم احمد رائض توانست میناکاری را بیاموزد، یک کارگاه برای خودش تأسیس کرد. در همین کارگاه بود که ارزشمندترین اثر مینیاتوری با 145 صورت خلق کرد. این اثر گران‌بها اکنون در موزه کشور سوئیس نگهداری می‌شود. برای خلق آثار هنری مینیاتوری خود از «خمسه نظامی» استفاده می‌کرده است. این استاد گرانقدر یک کارگاه میناگری هم داشته‌اند که آثار برجسته‌ای در کارگاه تولید کرده‌اند. اما متأسفانه این کارگاه در گذر زمان خاموش مانده است که احیای مجدد آن به شدت احساس می‌شود.
استاد حسن خان فرامرزی، احیاگر هنر میناکاری ایران
از جمله اساتید برجسته هنر میناکاری در ایران، استاد حسن خان فرامرزی است که یک قرن پیش به دنیا آمدند و در حال‌حاضر جای خالی‌شان در هنر میناکاری به شدت احساس می‌شود. از آنجایی که ایشان در دوران سخت تاریخ ایران به هنر میناکاری مشغول بودند از ایشان به عنوان فردی یاد می‌شود که نقش مهمی در احیای هنر میناکاری داشته است.
استاد شکرالله صنیع زاده نزد استاد حسن خان فرامرزی هنر میناکاری را آموخته و مدت‌ها نزد ایشان در همین زمینه کار می‌کرده است. استاد حسن خان فرامرزی نیز همکاری‌های گرمی با «مسیو شونمان» داشته و نزد ایشان رنگ‌ها را یاد گرفته است. ایشان نیاز داشتند که پخت مینا در کوره را بیاموزند و به صورت چشمی این کار را از مسیو شونمان آموختند. وقتی موسیو رفت، خود استاد توانست یک کوره برای پخت مینا بسازد. از دیگر علت‌هایی که این استاد را «احیاگر میناکاری» می‌دانند به همین دلیل است که خودشان برای پخت مینا و سایر کارها اقدامات لازم را انجام می‌دادند.
استاد میناکار، غلامحسین فیض الهی
از جمله اساتید معروف، محبوب و بسیار باتجربه در هنر میناکاری استاد غلامحسین فیض الهی است. علاقه به میناکاری در این استاد وقتی که 18 ساله بودند شکل گرفت. همین علاقه باعث شده که این ایشان از محل تولد خود در چادگان به سمت اصفهان بیایند و این هنر را بیاموزند.
ایشان نزدیک به 25 سال نزد استاد صنیع‌زاده این هنر را آموختند. بعد هم خودشان در این هنر به استادی باتجربه تبدیل شدند و شاگردان زیادی را تربیت کردند. متأسفانه در سال 76 این استاد گرانقدر را در هنر میناکاری از دست داده‌ایم. اما آثار ارزشمندی از ایشان به یادگار مانده‌اند. آثاری چون: «حاشیه گنبد حرم حضرت عباس (ع) و چهار جفت درب برای حرم حضرت سید الشهدا (ع)» از جمله آثار معروف و گرانقدری است که از این استاد برای دوستداران اهل هنر میناکاری باقی مانده است.
استاد میناکار، غلامعلی فیض الهی
از جمله اساتید برجسته هنر میناکاری ایران که در قید حیات هستند می‌توان به استاد غلامعلی فیض الهی اشاره کرد. استاد فیض الهی در یک خانواده هنرمند که در زمینه میناکاری فعالیت می‌کردند، به دنیا آمد. همین موضوع باعث شد که ایشان از همان اوایل دوران کودکی با این هنر آشنا شود. این هنرمند برجسته توانسته برترین آثار هنری را به نام خود ثبت کند.
مهارت استاد فیض الهی آن‌قدر بالا است که در طول دوران حرفه‌ای فعالیتش در ساخت و تزئین ضریح‌های حرم ائمه اطهار نقش مهمی را ایفا کرده است. حرفه‌ای بودن آثار هنری خلق شده این استاد باعث شده که نظر کشورهای خارجی را نیز به خود جلب کند. آثار ارزشمند این هنرمند در برترین نمایشگاه‌های کشورهایی چون: «آلمان، فرانسه، سوئیس، عربستان، ژاپن، مسکو، چین و کره جنوبی» به نمایش درآمده و باعث شگفتی همگان شده است.
ایشان با 60 سال سن همچنان در عرصه هنر فعالیت می‌کنند. به دلیل مهارت‌ها و اشراف کاملی که به هنر میناکاری دارند، این استاد به‌عنوان رئیس اتحادیه صنف صنایع‌دستی اصفهان نیز انتخاب شده‌اند. از دیگر فعالیت‌های استاد فیض الهی تدریس در دانشگاه هنر است.
مهم‌ترین فعالیت‌های استاد فیض الهی
- استاد فیض الهی برای اینکه دانش خود را به نسل‌های دیگر انتقال دهد، کتابی در مورد هنر میناکاری به چاپ رسانده است. در این کتاب اطلاعات ارزشمندی در مورد هنر میناکاری به چشم می‌خورد که در کمتر کتابی می‌توان به چنین مباحث مهمی دست پیدا کرد.
- ایشان در حال حاضر مدیر اصلی کمیسیون ماده 100 اصفهان است.
- استاد فیض الهی در زمینه‌های ورزشی و همچنین وکالت هم فعالیت می‌کند که نشان دهنده سرزندگی این استاد است.
- از جمله آثار معروف استاد فیض الهی می‌توان به: «گلدان و لیوان میناکاری شده، بشقاب که با تصویر حرم مطهر میناکاری شده، تابلو میناکاری شده سی‌وسه‌پل، تابلو وان‌یکاد، قندان و آجیل‌خوری میناکاری شده» اشاره کرد. این آثار به قدری حرفه‌ای و دقیق میناکاری شده‌اند که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیر می‌کنند.
استاد مرتضی اسماعیلی
استاد مرتضی اسماعیلی از جمله اساتید برتر معاصر در هنر میناکاری است که در قید حیات بوده و این هنر را همواره زنده نگه داشته است. خانواده این استاد نیز در هنر میناکاری مشغول هستند و به رشد و بالندگی این هنر کمک می‌کنند. آثار تولید شده این استاد برجسته شامل: «تنگ و پارچ مسی میناکاری شده، بشقاب‌های سه تکه‌ای، گلدان، گلاب‌پاش و قندان میناکاری» هستند که با کیفیت بسیار بالا تولید شده‌اند. در همه آثار میناکاری این استاد نام ایشان روی محصول میناکاری شده نهایی دیده می‌شود. اگر علاقه‌مند به یادگیری هنر میناکاری هستید، می‌توانید نزد این استاد بروید و این هنر را بیاموزید.
برادر استاد مرتضی اسماعیلی با نام حسین اسماعیلی از جمله هنرمندان معروف میناکار بوده‌اند که متأسفانه فوت کرده‌اند. استاد حسین اسماعیلی نقش مهمی در ساخت حرم‌های مطهر در ایران و کشور عراق داشته است. این استاد ضمن تسلط خار‌ق‌العاده روی هنر میناکاری، در زمینه نگارگری هم فعالیت داشته‌اند و به عنوان استاد، سال‌ها میناکاری و نگارگری را تدریس می‌کردند.
استاد سید محمد فقیهی
در بررسی برجسته‌ترین استادان هنر میناکاری در ایران، به استاد سید محمد فقیهی می‌رسیم که اکنون در قید حیات هستند و در زمینه هنر میناکاری شگفتی می‌آفرینند. بر خلاف سایر اساتید که از روی علاقه زیاد در دوران کودکی خود به این هنر روی آوردند، آن چیزی که باعث شد سید محمد فقیهی در دوران نوجوانی میناکاری را بیاموزد، شرایط دشوار زندگی خانوادگی‌شان بود. البته با ورود به این هنر علاقه زیادی به آن پیدا کردند و امروزه می‌توانیم آثار بسیار برجسته‌ای از میناکاری‌های این استاد را نظاره‌گر باشیم.
برجسته‌ترین آثار این استاد برای اینکه بتواند برای آیندگان به خوبی حفظ شوند، در موزه هنرهای معاصر اصفهان قرار داده شده‌اند تا از آسیب در امان بمانند. برجسته‌ترین آثار این استاد شامل موارد زیر می‌شوند:
- استاد یک اثر گل و بوته را با شعار معروف «در بهار آزادی جای شهدا خالی» را میناکاری کرده است. سید محمد فقیهی به پاس قدردانی از جان‌فشانی‌های شهدا، این اثر را به شهدا تقدیم کرد.
- این هنرمند یک اثر تصویری را از مسجد الصخره برای گرامیداشت روز قدس طراحی کرده و آن را به مجلس شورای اسلامی هدیه داده است.
- همچنین برای بقعه حرم امام رضا (ع) نیز یک تصویر طراحی کرده‌اند که این اثر از جمله برجسته‌ترین و زیباترین اثر میناکاری شده این استاد بزرگ به‌شمار می‌رود.
با انواع طرح های میناکاری در این مقاله از سایت آرامان آشنا شوید
پیشنهادات آرامان برای محصولات میناکاری
بشقاب میناکاری طرح دو
کسانی که به هنر میناکاری علاقه دارند، از طرفداران بشقاب‌های میناکاری هستند. بشقاب میناکاری طرح دو از جمله زیباترین بشقاب‌هایی است که می‌توانید در فروشگاه صنایع دستی آرامان آن را پیدا کنید. این بشقاب زیبا با رنگ آبی در چهار سایز «16، 20، 25 و 30» سانتی‌متری طراحی و تولید شده‌اند. می‌توانید این بشقاب را با قیمت مناسب از سایت آرامان خریداری کنید.
بشقاب میناکاری طرح دو
بشقاب میناکاری طرح سه
بشقاب میناکاری طرح سه از جمله زیباترین بشقاب‌های میناکاری به شمار می‌رود که می‌توانید آن را از فروشگاه اینترنتی آرامان خریداری کنید. این بشقاب میناکاری در سه سایزهای «16، 20، 25 و 30» طراحی شده‌اند که می‌توانید به سلیقه خود، سایز مورد نظرتان را خریداری کنید. بشقاب‌های میناکاری بهترین بشقاب‌ها برای زیباتر کردن دیوار اتاق هستند و به خاطر رنگ آبی می‌توانند چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره کنند.
بشقاب میناکاری طرح سه
نکات مهم درباره اساتید بزرگ هنر میناکاری ایرانی
در این مقاله، برجسته‌ترین اساتید هنر میناکاری ایران را با هم بررسی کردیم. به عنوان نکته پایانی باید بدانید که استادان برجسته این هنر با حمایت‌های مادی و معنوی هنردوستان است که همچنان می‌توانند به خلق اثر دست بزنند و هنر میناکاری را زنده نگه دارند. می‌توانید برای حمایت از آثار تولید شده استادان برتر میناکاری به فروشگاه اینترنتی آرامان مراجعه کنید و بهترین این آثار هنری را با قیمت‌های مناسب خریداری کرده و درب منزل دریافت کنید. در ادامه مهم‌ترین نکات در خصوص این مقاله را با هم مرور می‌کنیم.
- اولین آثار میناکاری شده که امضادار شدند، متعلق به میناکاری‌های دوران قاجار هستند.
- از بین بانوان برجسته و استادکار میناکاری، مینا جوهری برترین آثار میناکاری را خلق کرده است.
- استادان میناکار انواع مختلفی از طرح‌های میناکاری را روی اشیای مختلف پیاده می‌کنند تا همه طرح‌ها در گذر زمان حفظ شوند.
- استادانی که در قید حیات هستند، کارگاه‌های آموزشی مختلفی برگزار می‌کنند که می‌توانید برای آموختن این هنر نزد آن‌ها بروید و حضوری آموزش ببینید.
- در سال‌های اخیر با توجه به حمایت‌هایی که دولت از هنرمندان میناکار کرده است، این هنر در وضعیت مناسبی قرار دارد و باعث شده که استادان میناکار همواره به خلق آثار هنری ناب بپردازند.